Ngày Môi trường Thế giới 2020

Đa dạng sinh học – Biodiversity 

Mai Thanh Truyết

Phần I
 
Ngày Môi tường năm 2020 đặt trọng tâm vào “Đa dạng sinh học – Biodiversity”. Chương trình Mội trường của Liên Hiệp Quốc (UNDP) công bố năm nay Columbia đăng cai Ngày Môi trường phối hợp cùng với Đức.

Ngày Môi trường năm 2019 nhắm vào “Ô nhiễm Không khí”. Khoảng 7 triệu người trên toàn thế giới chết sớm mỗi năm do ô nhiễm không khí, với khoảng 4 triệu ca tử vong xảy ra ở châu Á -Thái Bình Dương. Ngày Môi trường Thế giới 2019 sẽ thúc giục chính phủ, ngành công nghiệp, cộng đồng và cá nhân cùng nhau khám phá và phát triển năng lượng tái tạo và công nghệ xanh nhằm cải thiện phẩm chất không khí ở các thành phố và khu vực trên toàn thế giới.
Theo một báo cáo mới của Liên Hợp Quốc về ô nhiễm không khí ở châu Á và Thái Bình Dương, thực hiện 25 chính sách công nghệ có thể giảm tới 20% lượng khí carbon dioxide và giảm 45% lượng khí thải mêthan trên toàn cầu, làm giảm thiểu sự hâm nóng toàn cầu đến 0,30C.
 
Ngày Môi trường năm 2018 rất đặc biệt vì lần đầu tiên được hô hào và hạ quyết tâm “Đập tan” Ô nhiễm Chất Dẻo – Beat Plastic Pollution. Đây là một bước đồng hành cùng với Ngày Trái Đất ngày 22 tháng 3 vừa qua với chủ đề: Một Thế Giới Không Ô Nhiễm Chất Dẻo - A World Without Plastic Pollution.
Ngày Môi trường năm 2017 kết hợp yếu tố kết nối con người với thiên nhiên (Connecting People to Nature) nêu ra nhằm mục tiêu kêu gọi mọi công dân trên toàn cầu tiếp tục chủ đề năm 2016 là "Tham gia vào cuộc tranh đua để làm cho thế giới trở thành một nơi tốt đẹp hơn". Từ đó cho chúng ta thấy mọi vấn đề khách quan hay chủ quan (do con người) có thể phát sinh đều liên quan chặt chẽ lẫn nhau.
Erik Solheim, Trưởng Cơ quan Môi trường LHQ cho biết: "Ngày Môi trường Thế giới là ngày kỷ niệm tình yêu tập thể (collective love) phụ thuộc vào thiên nhiên. Ngày Môi trường Thế giới là một ngày cho mọi người, mọi nơi trên quả địa cầu nầy.
 
Chủ đề năm nay mời bạn suy nghĩ về tư thế của chúng ta với tư cách là một phần tử của thiên nhiên và chúng ta phụ thuộc vào thiên nhiên như thế nào. Điều đó thách thức chúng ta tìm ra những phương cách thú vị và tích cực để trải nghiệm và trân quý mối quan hệ quan trọng giữa con người với thiên nhiên. Vì vậy, chủ đề “Đa dạng sinh học” là lời nhắn gửi cho toàn cầu rốt ráo nhứt cho mỗi người chúng ta trong năm nay!
 
1 - Ngày Môi trường Thế giới
Kể từ năm 1972, hàng năm, chương trình Môi trường Liên Hiệp Quốc (UNEP) tổ chức và vinh danh Ngày Môi trường Thế giới (World Environment Day hay World Ecos Day) vào ngày 5 tháng 6 nhằm mục tiêu nâng cao sự cảnh giác cho dân chúng toàn cầu về những vấn đề môi trường, cũng như kêu gọi mỗi người dân có hành động tích cực hơn trong việc bảo vệ trái đất.
Thông điệp trên nhằm mục đích kêu gọi tất cả những người quan tâm tập trung nhiều hơn về các nguy cơ mà môi trường chung phải đối mặt và động não về những hướng giải quyết các nguy cơ hiện đang diễn ra khắp nơi trên thế giới.
Đa số trong chúng ta, ít ai nghĩ đến vấn đề MÔI TRƯỜNG. Với gần 8 tỷ nhân khẩu sống trong điều kiện “chật hẹp” hơn, diện tích sống hạn chế hơn, nguồn thực phẩm vẫn còn giới hạn hơn… Nếu chúng ta tiếp tục tận dụng các nguồn tài nguyên thiên nhiên như hiện nay, chắc chắn các thế hệ tương lai sẽ …thiếu ăn và thiếu nơi “nghĩ chân”!
Đó là lý do sống còn, và là lý do tại sao chúng ta phải tiêu thụ nguồn thực phẩm, nguồn nguyên liệu thiên nhiên có ý thức và không phí phạm!

2 - Giá trị của Thiên nhiên
Chúng ta cần thẩm thấu giá trị của thiên nhiên. Trong những thập kỷ gần đây, những tiến bộ khoa học cũng như các vấn đề môi trường đang gia tăng như sự thay đổi khí hậu đang giúp chúng ta hiểu được vô số lộ trình mà thiên nhiên hỗ trợ nhằm cân bằng sự biến thái của Trái đất do con người tạo ra.
Thí dụ:
· Toàn thể đại dương, rừng và đất của thế giới hành xử như một nhà máy tiếp nhận và thanh lọc các khí nhà kính như carbon dioxide và mêthan.
· Nông dân và ngư dân khai thác thiên nhiên trên đất liền và dưới nước để cung cấp cho chúng ta thức ăn;
· Các nhà khoa học khai triển các loại thuốc lấy từ hàng triệu loài tạo nên sự đa dạng sinh học đáng kinh ngạc của Trái đất.
· Hàng tỷ nông dân trên khắp thế giới dành mỗi ngày làm việc để 'kết nối với thiên nhiên' và hiểu được sự phụ thuộc của họ vào nguồn cung cấp nước tự nhiên cũng như đất màu mỡ do thiên nhiên cung cấp. Họ là một trong những người đầu tiên chịu đựng khi các hệ sinh thái bị đe dọa, dù là do ô nhiễm, biến đổi khí hậu hoặc khai thác quá mức.
Chúng ta cũng có thể kết nối với thiên nhiên ngay trong thành phố, nơi các công viên lớn có thể là lá phổi xanh và là một trung tâm đa dạng sinh học. Bất kể bạn ở đâu, bạn có thể thề nhặt 10 (hoặc 100) mẩu rác, hoặc lấy cảm hứng từ các công dân của Mumbai, Ấn Độ, và tổ chức dọn dẹp các bãi biển.
Hoạt động của bạn không phải diễn ra vào ngày 5 tháng 6. Chẳng hạn, Chương trình Môi trường Liên Hiệp Quốc (UNEP) sẽ sớm bắt đầu kiểm tra kiến thức của bạn và nâng cao sự đánh giá của bạn về một môi trường lành mạnh.
Ngày Môi trường Thế giới năm nay thể hiện rõ ràng hơn bao giờ hết qua suy nghĩ là “chúng ta cần sự hòa điệu giữa nhân loại và thiên nhiên để cả hai đều có thể phát triển mạnh” – “we need harmony between humanity and nature so that both are able to thrive”.
3 - Suy nghĩ của chúng ta
Đây là một tiêu đề có thể áp dụng cho mọi người để bất chợt tự hỏi rằng: “Chúng ta sống như thế nào và cuộc sống đó ảnh hưởng lên trái đất ra sao?”
Từ đó, một chuổi câu hỏi khác hiện ra trong đầu trong mỗi chúng ta là:
Chúng ta ăn uống như thế nào?
Đi lại và mua sắm ra sao?
Đi du lịch và du hí…bằng phương tiện gì? v.v…

Từ những suy nghĩ đó, chúng ta sẽ nhận thức được là nếp sống bền vững rất cần thiết và là cốt lõi của việc bảo vệ môi trường. Theo ước tính của UNEP, vào năm 2050 dân số toàn cầu sẽ tăng lên 9,6 tỷ. Nếu mức tiêu thụ và sản xuất vẫn giữ nguyên với dân số 7 tỷ rưỡi như hiện nay, chúng ta cần phải có một diện tích tương đương với 3 lần trái đất cộng lại để đạt được lối sống như bây giờ.
Vì vậy, việc giữ được nguyên trạng nếp sống như ngày hôm nay cho năm 2050 cần phải có một chiến lược thông minh để bảo vệ một tương lai lành mạnh.

Mục đích của Ngày Môi trường Thế giới là tập trung sự chú ý trên toàn thế giới về tầm quan trọng của môi trường và khuyến khích sự quan tâm chính trị và hành động nhằm bảo vệ môi trường.
Đặc biệt, vào năm 2013, Ngày Môi trường Thế giới nhấn mạnh việc phí phạm thực phẩm, điều nầy không những cần được góp phần vào việc cứu đói mà còn là một việc làm tiêu hao tài nguyên của trái đất nữa! Nên nhớ, thức ăn dư thừa của học sinh tiểu và trung học tại Hoa Kỳ trong buổi trưa đủ để cung cấp thực phẩm cho một số dân 30 triệu trong một năm!
Nên nhớ, trong giây phút đổ một miếng hamburger dư thừa vào thùng rác, chúng ta cần nghĩ đến tình trạng trên thế giới hiện còn trên 120 triệu con người không có gì để ăn hàng ngày. Khi chúng ta đang đánh răng mà cứ để vòi nước tiếp tục chảy, chúng ta hãy nghĩ đến trẻ em ở Phi Châu phải đi hàng bao cây số để hứng lấy một, hai lít nước dơ đọng trong lỗ chân thú để uống!
Cũng vào năm 2013, thế giới nhấn mạnh đến nhiều khía cạnh bảo vệ môi trường bằng “Giáo dục Môi trường và Khơi dậy Nhận thức” (Environmental Education & Awareness-raising), trong đó nhấn mạnh vai trò của nhà giáo trên thế giới. Từ đó, chúng ta thấy rằng, vấn đề thực phẩm luôn luôn được nhắc nhở và được lập đi lập lại hàng năm nhằm kêu gọi mỗi công dân toàn cầu cần ý thức rõ ràng nguồn thực phẩm và nguồn nước sạch là nhu cầu cốt lõi của sự sinh tồn của nhân loại.

Trên đây là những khai niệm và ý thức về Ngày Môi trường. Trong mỗi chúng ta, nếu nhận thức rõ về Mẹ Thiên nhiên là các nguồn tài nguyên trên đất Mẹ không phải là vô tận, tận dụng và khai thác triệt để nhằm thỏa mãn nhu cầu vật chất của con người, để rồi một ngày nào đó…Mẹ Thiên nhiên sẽ bị cằn cỗi và sẽ “CHẾT” đi như hiện tại đang xảy ra.
Hãy hình dung trong một tương lai không xa:
Đất đai bị khô cằn, hoang hóa, sa mạc hóa…
Nguồn nước và nước sạch không đủ dùng cho nhân loại trên quả địa cầu.
Nguồn carbohydrate (chất bột) và protein (chất đạm) không đủ cho dân số quá tải.
Và con người sẽ tự tiêu diệt lẫn nhau trong việc tranh dành… miếng ĂN kể trên!
Và nên nhớ, hiện tại Bạn chỉ sống nhờ như người ở trọ trong Nhà Trái Đất, vì vậy khi trả lại nhà (khi chết đi), Nhà Trái Đất phải “sạch sẽ” như khi Bạn chào đời. Nếu không, Bạn ta sẽ mất… tiền “deposit” đó!

* * *

Phần II
 
Ngày Môi tường năm 2020 đặt trọng tâm vào “Đa dạng sinh học – Biodiversity”. Chương trình Môi trường của Liên Hiệp Quốc (UNDP) công bố năm nay Columbia đăng cai Ngày Môi trường phối hợp cùng với Đức.

1 - Ngày Môi trường “Đa dạng sinh học” cho năm 2020        
Ngày môi trường thế giới 2020 sẽ được tổ chức vào thứ Sáu, ngày 5 tháng 6 năm 2020 tại Colombia. Với chủ đề Đa dạng sinh học, Chương trình Môi trường LHQ – UNDP công bố tổ chức rộng rãi tại hơn 143 quốc gia. Với 1 triệu loài đang đối mặt với sự tuyệt chủng, chưa bao giờ chúng ta có thời gian và đặt vấn đề trước nguy cơ trên để tập trung vào đa dạng sinh học.
Colombia là một trong những quốc gia lớn nhất thế giới về Triệu triệu Đa dạng sinh học - Megadiverse, nắm giữ 10% đa dạng sinh học của hành tinh. Vì là một phần của rừng mưa nhiệt đới Amazon, Colombia đứng đầu về số lượng loài chim, về các loài phong lan và thứ hai về thực vật, bướm, cá nước ngọt và động vật lưỡng cư (amphibians).
Ricardo Lozano, Bộ trưởng Bộ Môi trường và Phát triển bền vững của Colombia, Jochen Flasbarth, Ngoại trưởng Đức về Khí hậu, và Inger Andersen, Giám đốc Điều hành Chương trình Môi trường của LHQ, cho biết với một triệu loài thực vật và động vật đang bị tuyệt chủng, chưa bao giờ có sự tuyệt chủng lớn như ngày hôm nay, là một thời điểm quan trọng hơn để tập trung vào vấn đề đa dạng sinh học.
Năm 2020 là một năm quan trọng đối với các quốc gia cam kết bảo tồn và khôi phục đa dạng sinh học.

2 - Tại sao chúng ta nên quan tâm đến Đa dạng sinh học?
Đa dạng sinh học là biến thể của các loài sống trên cạn, nước ngọt và biển, cũng như môi trường sống của chúng;
Đa dạng sinh học có ý nghĩa sống còn đối với sự tồn tại của mọi sự sống trên trái đất và cũng là nền tảng cho dịch vụ của môi trường cho phép xã hội loài người phát triển mạnh;
Đa dạng sinh học cung cấp cho chúng ta thực phẩm, nước và tài nguyên cũng như các dịch vụ khác như kiểm soát khí hậu, thụ phấn, giảm thiểu lũ lụt và đạp xe các chất dinh dưỡng.
Các hệ sinh thái – ecosystems đang dựa vào tất cả các bộ phận từ vi khuẩn nhỏ nhất đến động vật có xương sống lớn nhất. Tất cả đều liên kết với nhau. Một số đang tạo ra oxy mà chúng ta đang thở. Một số cung cấp thức ăn cho các loài lớn hơn, từ đó trở thành con mồi cho các loài thậm chí lớn hơn. Mỗi sinh vật sống có một vai trò trong việc duy trì sự cân bằng sinh thái.
Cuối cùng, bạn có thể làm mất đi nhiều hơn một loài bằng cách loại bỏ một yếu tố môi trường nào đó! Hơn 98% các loài trong tự nhiên đã tuyệt chủng.

Đa dạng sinh học trong các loài vật gồm ba loại chính:
Đa dạng di truyền – Genetic diversity;
Đa dạng động vật – Animal diversity;
Đa dạng hệ sinh thái – Ecosystem diversity.
 
3 - Còn Việt Nam ứng xử như thế nào trước Ngày Môi trường Thế giới năm nay?
Việt Nam tham gia hưởng ứng Ngày Môi trường thế giới từ năm 1982. Hàng năm, Bộ Tài nguyên và Môi trường phối hợp với các Bộ, Ngành, địa phương và các cơ quan liên quan tổ chức trọng thể ngày lễ này ở tất cả các tỉnh thành trên phạm vi cả nước và cũng chọn một địa phương làm nơi tổ chức các hoạt động quy mô cấp quốc gia hưởng ứng sự kiện này.
Nhưng riêng cho năm nay, vẫn chưa thấy Việt Nam có những bước tiến nào thúc đẩy ý thức về liên quan giao hoán giữa Đa dạng Sinh học dành cho chủ đề năm nay. Người viết cố gắng truy tìm những tin tức sinh hoạt của Việt Nam cho Ngày Môi trường nầy, nhưng vẫn không thấy một sinh hoạt nào như Việt Nam đã làm trong Ngày Môi trường năm nay.  Phải chăng vì tình hình vi phạm môi trường và nhân quyền của cường quyền qua các vụ nhiễm độc và đầu độc khắp nước cùng với đại dịch China Covid-19 khiến cho Cộng sản Bắc Việt không còn chú ý đến Ngày Môi trường hàng năm?
Nhưng ngược lại, Tòa Đại sứ Hoa Kỳ qua Đại sứ Daniel J. Kritenbrink mà người viết có dịp gặp tại Houston ngày 5/5/2019, có trao đổi ngắn về môi trường Việt Nam cũng như ô nhiễm Arsenic trong giếng nước ở ĐBSCL, Ông cổ súy chiến dịch chấm dứt ô nhiễm chất dẻo (plastic) qua hình ảnh dưới đây:

Ở Việt Nam và nhiều nước đang phát triển trên thế giới về tăng trưởng kinh tế còn dựa nhiều vào các yếu tố phát triển theo chiều rộng (số lượng) và đang từ từ chuyển sang phát triển theo chiều sâu (phẩm chất). Hiện tại, sản xuất công nghiệp với công nghệ lạc hậu làm cho môi trường sống ở Việt Nam ngày càng tệ hại do những nguyên nhân dưới đây:
· Mức tiêu hao nguyên liệu và năng lượng cần thiết để tạo ra sản phẩm rất lớn;
· Tỷ suất phát thải chất ô nhiễm cao;
· Nhu cầu phát triển cấp bách làm cho các nền kinh tế không đồng bộ, nhu cầu tiêu dùng tăng và với nhiều thói quen tiêu cực do phong tục, tập quán.
Tất cả ba nguyên nhân trên đã trở thành một trong những nguyên nhân trực tiếp hoặc gián tiếp khiến cho các nguồn tài nguyên bị khai thác tối đa làm cho môi trường bị ô nhiễm trầm trọng và gây ra nạn mất cân bằng hệ sinh thái của quốc gia.

4 - Những kết ước bằng lời
Trở về các khẩu hiệu và mục tiêu từ ngày thành lập Ngày Môi trường Thế giới, LHQ qua Chương trình Môi trường LHQ (UNEP) đã đưa ra một khái niệm duy nhứt là nhắm vào thế hệ tương lai. Như các chủ đề cho những năm đầu tiên là:
“Phát triển nhưng không Hủy hoại” (Development without Destruction) cho năm 1978;
Năm 1979: “Chỉ có một Tương lai cho Con cháu chúng ta” (Only one Future for Our Children);
Năm 1980: ”Một thách thức mới cho Thập niên mới” (A new Challenge for the New Decade);
Năm 1981: ”Mạch Nước ngầm, Hóa chất độc hại trong dây chuyền Thực phẩm của con người” (Ground water, Toxic chemicals in Human Food chains).
Từ đó, chúng ta thấy rằng vấn đề môi trường chung trên thế giới là vấn đề sống còn của nhân loại, trong đó nước và thực phẩm là hai yếu tố quan trọng nhứt.
Nhìn chung, tình trạng nước và môi trường nước trên thế giới cũng như ở Việt Nam không được sáng sủa. Do đó hàng năm, nhân Ngày Môi trường Thế Giới, dù dưới tiêu đề nào cho năm đó, LHQ luôn luôn cảnh giác tất cả các quốc gia nhất là những nước đang phát triển cần phải chú trọng hơn nữa về việc mang lại nguồn nước sinh hoạt sạch cho người dân, cùng hệ thống vệ sinh phóng uế cũng như những phương hướng bảo vệ sức khỏe bằng cách gìn giữ vệ sinh cá nhân và ngăn ngừa ô nhiễm.
Riêng về tình trạng thực phẩm ở Việt Nam, có thể nói, hơn bao giờ hết, nguồn thực phẩm “hoàn toàn” bị ô nhiễm vì những hóa chất kích thích tố tăng trưởng, hóa chất tăng trọng, trừ nấm mốc, hóa chất bảo quản dùng cho kỹ nghệ, hóa chất làm ngọt, “thúc” cho trái cây mau “chín”, làm thực phẩm có mùi thơm, làm cho có màu bắt mắt…(tất cả các hóa chất trên có nguồi từ Trung Cộng).
Và kết quả là, hiện nay, Việt Nam có tỷ lệ bịnh ung thư đủ loại cũng như số tử vong cao nhứt thế giới, và tình trạng nầy ngày càng tăng. Theo ước tính của Bộ Y tế Việt Nam, trong năm năm gần đây, hàng năm có thêm trên 150.000 nạn nhân ung thư mới và số tử vong hàng năm là khoảng 100.000 người.
Ai là thủ phạm của các nguy cơ trên, ngoài Trung Cộng với sự tiếp tay của CS Bắc Việt, thái thú biết nói tiếng Việt?
Trong đó Chợ Kim Biên ở Chợ Lớn là một thí dụ điển hình cho cuộc đầu độc tập thể người con Việt!
Nếu không thực hiện việc thay đổi chính sách và quyết tâm bảo vệ môi trường ngay từ bây giờ, chắc chắn Việt Nam sẽ tiếp tục gặp nhiều khó khăn về nhiều mặt của chính sách phát triển quốc gia trong những ngày sắp tới.

5 - Thay lời kết
Đại hội đồng LHQ đồng ý tuyên bố thập kỷ 2014-2024 là thập kỷ của Năng lượng Bền vững cho Mọi người, nhấn mạnh tầm quan trọng của các vấn đề năng lượng đối với phát triển bền vững và để xây dựng chương trình nghị sự phát triển sau năm 2015.
Trong lãnh vực môi trường, món nợ sinh thái vẫn luôn vô cùng lớn đối với nhân loại hôm nay. Mỗi ngày, mỗi người trong chúng ta ĐANG ăn lạm vào tài nguyên thiên nhiên.
“Món nợ sinh thái” là một diễn đạt mang tính biểu tượng để nói đến tình trạng tiêu thụ tài nguyên vượt quá khả năng tái tạo của thiên nhiên.
Bên cạnh vấn đề tài nguyên là tình trạng khí thải gây hiệu ứng nhà kính tiếp tục tăng cao, khiến Trái đất bị hâm nóng nhanh chóng. Các nước giàu gần như thúc thủ trong việc huy động khoản tiền 100 tỉ đô la hàng năm đã cam kết trong Thượng đỉnh COP21 năm 2015 nhằm trợ giúp các nước nghèo về khí hậu. Nhưng cho đến COP25 vừa qua (2019) tại Madrid, vấn đề vẫn còn nguyên tại chỗ!

Còn Việt Nam thì sao?
Thế giới đã bước qua hai thập niên đầu của thế kỷ 21, thế mà con thuyền CS Bắc Việt vẫn còn lẽo đẽo co cụm trên những dòng sông không còn sinh khí vì đã biến thành những dòng sông đen do ô nhiễm hóa chất từ các nhà máy sản xuất, cũng như não trạng sơ cứng với cơ chế chuyên chính vô sản… thì làm sao CS Bắc Việt có thể lái con thuyền CHẾT đó ra biển khơi được!
Vì vậy, một câu hỏi thiết yếu được đặt ra là, mỗi người trong chúng ta, trong và ngoài nước cần phải làm gì để giải quyết những vấn nạn trước mắt của tổ quốc, của dân tộc để:
Tránh cảnh làm nô lệ cho Trung Cộng.
Tránh nạn bị đầu độc môi trường, biển Đông, thực phẩm, để rồi từ đó, có thể sống còn và ngưỡng mặt lên với năm châu?
Câu hỏi nầy cần mỗi người trong chúng ta phải động não để đi tìm một tương lai cho Việt Nam.
Qua lời của Cố Tổng Thống Ronald Reagan:”Chính phủ chúng ta không có quyền lực gì ngoại trừ quyền lực mà nhân dân đã giao cho họ. Và chúng ta, “những người dân” cần cho chính phủ biết họ nên làm gì, và họ không không có quyền làm ngược lại”. “Chúng ta là người lái - Chính phủ là chiếc xe”
Có suy nghĩ như thế, 98 triệu người con Việt sẽ quyết định tương lai Việt Nam, chứ không nằm trong tay của Tàu cộng phong kiến, cũng không nằm trong tay của Anh Hai Tư bản Hoa Kỳ, và càng không nằm trong tay của CS Bắc Việt.
Mà tương lai Việt Nam chắc chắn nằm trong tay của 65% Tuổi Trẻ Việt Nam.
Đã đến giờ Tuổi Trẻ Việt Nam đứng lên đáp lời sông núi trong cuộc cách mạng Bất Tuân Dân Sự qua hào khí 10/6/2018 tại Phan Rí, Bình Thuận.

Mai Thanh Truyết
Hội Bảo vệ Môi trường Việt Nam (VEPS)
Ngày Môi trường Thế giới 5/6/2020

https://maithanhtruyet1.blogspot.com
https://www.facebook.com/envirovn

Đăng ngày 8 tháng 06.2020