Mai này, Bà Con mình cùng ăn…

Nguyễn thị Cỏ May

Trong bài viết về “Ăn chay, ăn mặn” trên cột báo này, Cỏ May có trích dẫn Bác sĩ Jérôme Bernard-Pellet đưa ra con số thú vật bị giết hằng năm, đánh thức lòng trắc ẩn ở con người để họ chọn ăn chay thay thế tập quán ăn uống cố hữu xưa nay. Con số ông đưa ra thật kinh khủng: mỗi năm có 55 tỷ sinh vật sống trên trái đất, khoảng 1000 tỷ cá lớn nhỏ trong áo, hồ, biển cả… tất cả bị giết cung cấp cho bửa ăn hằng ngày của loài người gồm hơn 6 tỷ miệng ăn hiện nay. Vì vậy người ta chọn ăn chay vì môi sinh, vì lý do sức khỏe, kinh tế, tôn giáo, hay tạo điều kiện tốt cho tu Thiền.
Chưa ai nghĩ tới viễn ảnh không xa lắm, chỉ từ năm 2030 – 2050, loài người sẽ phải đối mặt với nạn khan hiếm lương thực nghiêm trọng. Lúc đó nhơn loại sẽ có 9 tỷ người . Hìện nay, khi nhiều người ăn uống thừa mứa, ít có ai nghĩ tới gần 2 tỷ người đang trong tình trạng đói ăn.
Vậy ngày mai này không phải tất cả mọi người phải ăn chay, tức kiêng ăn thịt cá, chỉ ăn rau quả, và rau quả cũng sẽ khan hiếm, mà phải ăn thứ gì khác hơn vẫn đủ chất dinh dưởng để giải quyết nạn thực phẩm khan hiếm.
Tổ chức Lương Nông Thế giới (FAO) đang đưa ra lời kêu gọi mọi ngưòi nên làm quen với sâu bọ trong bửa ăn hằng ngày.
Sâu bọ sẽ là nguồn an toàn thực phẩm, phương tiện sanh sống và bảo vệ môi trường. Nhưng Bà Con mình đã có ai ăn thử chưa? Nếu chưa, nên ăn thử cho biết ! Nhà hàng bán những đặc sản này, ngày nay dễ tìm thấy ở nhiều nước như Mỹ và Âu châu. Ở Việt nam, có món này chỉ vì một ít người có những đòi hỏi lạ lùng chớ hoàn toàn chưa có ý thức về đặc tính thực phẩm và tình hình lương thực trong tương lai.

Ăn sâu bọ ngon lắm, bổ lắm
Từ năm 2003, FAO làm việc trên những đề tài liên hệ đến sâu bọ ăn được . Theo kết quả điều tra của FAO, hiện có gần 1400 loại sâu bọ có thể ăn được và 2, 5 tỷ người đang ăn những loại sâu bọ này hằng ngày .
Tại sao Bà Con mình chưa ăn ? Còn ngại gì ?
Để tăng cường bảo vệ an toàn thực phẩm cho nhơn loại ngày mai này, năm 2008, FAO cho công bố một chương trình nhắm khuyến khích chăn nuôi sâu bọ làm lương thực hằng ngày trên qui mô lớn vì sâu bọ là yếu tố dinh dưởng rất tốt mà lại rè tiền, không làm tổn thương môi trường… mà lại ngon tuyệt.
Hiện có 2 tỷ người chăn nuôi cung cấp nguồn thực phẩm theo tập quán quen thuộc đang đổi qua ăn sâu bọ để thử thay thế thịt cá nhưng FAO tin rằng số người ăn sâu bọ sẽ đông đảo hơn nhiều.
Thông điệp của FAO rất đơn giản : “Chúng ta hãy ăn sâu bọ, sâu bọ nhiều vô số kể, đó là nguồn thực phẩm phong phú chất đạm và chất khoáng”.
FAO cho biết sâu bọ nhiều vô kể vì hằng ngàn tỷ sâu bọ đua nhau sanh sản không ngừng trên mặt đất, trong không khí và nước nhưng lại gây tổn hại môi trường rất ít suốt trong quá trình sanh sống của chúng. Theo sự tính toán của các chuyên viên, hiện có hơn 900 loại sâu bọ ăn được, ngon, bổ dưỡng, thay thế hoàn toàn thực phẩm quen thuộc của chúng ta.
Cái lợi khi sản xuất sâu bọ trên qui mô lớn là cứ 2 kg thức ăn sẽ cho 1 kg sâu bọ, trong lúc đó chăn nuôi trâu bò phải cần 8 kg thức ăn để có 1 kg thịt . Hơn nữa sâu bọ cũng bổ dưỡng như thịt vì có nhiều chất đạm, mở và khoáng và có thể ăn nguyên con hay biến chế thành bột để pha trộn hoặc làm thành những món ăn với nhiều vật liệu khác.
Nuôi sâu bọ rất dễ vì có thể sản xuất từ những thứ hữu cơ như thực phẩm dư thừa, phế thải,…
Sâu bọ được xem là những sinh vật làm sạch môi trường lại cần rất ít nước và thải ra cũng rất ít khí nhà kiếng (gaz à effet de serre) hơn là súc vật.
"Ăn sâu bọ" hay “Ăn côn trùng” là cách nói phổ thông nên khó tránh làm cho nhiều người khi nghe qua không khỏi nổi da gà. Nhưng nếu nói bằng từ ngữ bác học “entomophagie” thì chắc chắn sẽ có nhiều người chọn ăn sâu bọ thay thế bữa ăn hàng ngày hiện nay. Vì tiếng “entomophage” chỉ con người ăn sâu bọ, còn thú vật ăn sâu bọ thì lại nói là “insectivore”. Phân biệt rõ ràng để bảo vệ nhân vị.
Mà dầu cho có sợ cũng nên biết từ 9500 năm trước đây, thủy tổ ta tự nuôi sống bằng sâu bọ khi chưa biết săn bắt. Cả ở ngày nay, mỗi người trong chúng ta đều ăn mỗi năm ít nhứt 500g sâu bọ ẩn trong trái cây, rau cải, sữa, bánh mì, gạo… mà không hề biết.
Những người ăn chay tu hành, tránh nghiệp sát sanh, vẫn phạm phải ác nghiệp này. Nhưng ăn mà không biết thì không bị tội. Người nào biết, người đó lãnh tội thế cho. Đừng lo!
Ăn sâu bọ là cách sanh hoạt rất phổ biến từ lâu ở Á châu, Mỹ châu, nhứt là Nam Mỹ và Phi châu. Theo Bà Eva Ursula Muller, Giám đốc Phân bộ Rừng và Môi trường của FAO, ngày nay có một phần ba nhơn loại ăn sâu bọ vì sâu bọ ngon và bổ dưỡng. Sâu bọ làm lương thực được đưa ra chợ bán ở Kinshasa, ở Thái-lan, ở Chiapas (Mexique) và cũng đã bắt đầu xuất hiện trong nhiều nhà hàng ăn và chợ, tiệm thực phẩm ở Âu châu. Chánh thức, tức được qui định bởi luật pháp Âu châu ngày 15 tháng 5 năm 1997.
Tại sao bà con mình không thử ăn một thỏi như bánh ngọt làm bằng một loại con dòi nuôi trong bột? Rất giàu năng lượng cần thiết cho cơ thể? Nhai thử thứ Chips làm bằng con dế hoặc thưởng thức hương vị thứ bánh nướng (biscuit) làm bằng bọ rầy con?
Đó là những lời cổ vũ của những nhà tương lai học về thực phẩm và những nhà tranh đấu phát triển nông phẩm bền vững. Bởi họ ưu tư về thảm trạng dân số gia tăng và thực phẩm thiếu thốn nghiêm trọng. Năm 2010, Lìên Hiệp Quốc ước tính có hơn 1 tỷ người bị nạn đói hoành hành. Hơn một trên ba người là nạn nhơn của thiếu dinh dưỡng. Nhứt là trẻ con và phụ nữ mang bầu. Họ nổ lực tìm kiếm thực phẩm vừa thay thế thực phẩm truyền thống khi cạn kiệt, vừa gia tăng khối lượng thực phẩm khả dĩ đáp ứng nhu cầu lương thực của nhơn loại.

Sâu bọ trên thị trường ngày nay
Ở Mỹ đã có những cơ sở thương mãi thực phẩm như Chapul, Exo, Bitty Foods, Six Foods, All Things Bugs… bắt đầu đưa ra thị trường nhiều thức ăn chế biến hoặc nguyên trạng sâu bọ có thể thay thế để tập quen khẩu vị người Mỹ và sẽ thay thế luôn.
Ở Toulouse, Pháp, có Micronutris nuôi dế và dòi (sâu) bột và bán ra dưới hình thức những gói khai vị, bánh nướng (biscuit) mặn và ngọt. Và cả macarons hay chocolats bằng sâu bọ. Xin mời bạn đọc liên lạc đặt mua hàng tại địa chỉ: “mangeons-des-insectes.com”.
Ngoài ra, ở Paris hiện có cả mươi nhà hàng với thực đơn hoàn toàn sâu bọ và tìệm bán sản phẩm sâu bọ để khách hàng mua đem về tự làm thành bữa ăn. Như đi chợ về nấu ăn.
Ở Hòa-lan, những cửa hàng Sligro bày sản phẩm sâu bọ cùng với thịt chung trên quầy. Tại thành phố Almere, có nhà hàng Tante Truus chuyên giới thiệu với thực khách những món ăn bằng sâu bọ như đặc sản của thương hìệu. Như cào cào, dế, gián…
Ở Nice, thành phố du lịch miền Nam nước Pháp, trên bờ biển, nhà hàng “Aphrodite” được “gắn sao” (do Michelin hoặc Millau) vì thức ăn ngon đúng tiêu chuẩn chuyên “món dế chiên dòn”.
Ở Paris, Quận XVIII, nhà hàng Le Festin Nu nổi tiếng những món sâu bọ trong thực đơn đã thu hút sự chú ý và khám phá tại chỗ của Nhựt báo Le Monde và Tuần báo L’Express.
Elie Daviron tốt nghiệp Trường dạy làm bếp nổi tiếng Ferrandi, sau thời gian dài, quan tâm vấn đề môi trường, tìm hiểu thêm chương trình thay thế thực phẩm quen thuộc bằng sâu bọ của FAO, mạo hiểm chế biến những món ăn bằng sâu bọ như gìán, dế, bọ rầy, bọ hung, sâu bột, bò cạp… giới thiệu với thực khách tại nhà hàng Le Festin Nu nơi anh đứng bếp. Không ngờ anh thành công. Nhựt báo Le Monde khen và giới thiệu. Nhưng anh vẫn chưa thật sự hài lòng vì anh muốn phải hơn thế nữa. Anh muốn phải được Đài France Culture, Washington Post và Corriere della Serra của Ý… giới thiệu.
Nhưng trong sự chuyển đổi thực đơn này, nhà hàng Noma ở Đan-mạch là nổi tiếng nhứt thế giới.
Ăn sâu bọ ngày nay không còn quá xa lạ vì có tới 80% quốc gia trên thế giới đã là «entomophages».
Một báo cáo gần đây của Liên Hiệp Quốc khuyến khích nếu chúng ta chịu ăn sâu bọ (entomophages) thì có thể thu hồi 30% diện tích đất đai trồng trọt mà trước giờ dành cho chăn nuôi, nhờ đó sẽ giảm đi 18% khí thải nhà kiếng, và hạ 33% giá thực phẩm.
Tại sao không ăn sâu bọ? Cào cào, châu chấu xấy khô chứa chất đạm nhiều hơn thịt bò 22%. Và còn thêm chất xơ, khoáng chất, các sinh tố A, B1, B2, D… và nhứt là acides béo tốt.

Ăn sâu bọ để nuôi sống địa cầu ngày mai
Lời kêu gọi của FAO, sự giải thích khoa học về khả năng dinh dưỡng của sâu bọ và nghệ thuật chế biến thành thức ăn ngon, tất cả nhằm thuyết phục mọi người nên tập ăn thức ăn mới này vì đó là con đường phải chọn cho tương lai chỉ trong vài thập niên nữa mà thôi.
Ăn sâu bọ vừa giàu dinh dưỡng để bảo tồn sức khỏe nòi giống, vừa bảo vệ môi trường chung cho nhơn loại.
Ở Đông phương, sâu bọ đã từ lâu xuất hìện trên thực đơn của những yến tiệc lớn. Như trong cung đình vua chúa. Giá trị cao hơn trứng cá (caviar), tôm hùm, nai mển của giới trưởng giả Âu châu ngày nay.

Nguyễn thị Cỏ May

Đăng ngày 12 tháng 04.2015