Bàn rộng về quan điểm "phò Nga"
tại Việt Nam
Trần Trung Đạo
Lý trí, trong một cách dễ hiểu, là khả năng của ý thức để thu nhận, hiểu, phân tích và phán đoán một sự kiện của mỗi người. Những người có phán đoán giống nhau tạo làm nên một thành phần xã hội. Cuộc chiến tranh xâm lược của Nga vào Cộng Hòa Ukraine tạo ra ít nhất hai thành phần, ủng hộ Nga và ủng hộ Ukraine, trong xã hội Việt Nam.
Tại cấp chính phủ, sự ủng hộ dành cho Ukraine chiếm phần đông trên thế giới. Tại diễn đàn LHQ, quyết nghị LHQ ủng hộ Ukraine “đòi Nga rút ngay lập tức, hoàn toàn và vô điều kiện tất cả các lực lượng quân sự của mình khỏi lãnh thổ Ukraine trong các biên giới được quốc tế công nhận” ngày 2 tháng 3, 2022 do 96 quốc gia bảo trợ, có 141 nước ủng hộ Ukraine, 5 nước ủng hộ Nga, và 35 nước vắng mặt. Nếu không tính Nga và vệ tinh Belarus, chỉ có 3 nước ủng hộ, đó là Bắc Hàn ở Á Châu, một Bắc Hàn ở Phi Châu là Eritrea và một bệnh nhân đang thở bằng bình dưỡng khí Nga tên là Bashar al-Assad ở Syria.
CSVN VẮNG MẶT
CSVN vắng mặt và điều này không khó hiểu. CSVN vắng mặt theo TC. Về mặt cơ chế chính trị, hệ thống lý luận, nền tảng tư tưởng và một phần lớn nền kinh tế, CSVN đã bị “Phần Lan Hóa” bởi Trung Cộng qua “Mật ước Thành Đô” 4 tháng 9, 1990 và được chính thức hóa sau khi quan hệ giữa hai nước CS được tái lập ngày 7 tháng 11 năm 1991. Khi cơ chế chính trị Liên Xô lung lay tận gốc, giới lãnh đạo CSVN phải đích thân sang TC cầu cứu mặc dù trước đó không lâu TC đã chiếm Gạc Ma và tàn sát 64 binh sĩ CSVN.
“Phần Lan hóa” là gì? “Phần Lan hóa” (Finlandization) “để trở nên Phần Lan”, là một khái niệm chính trị để chỉ ảnh hưởng của một cường quốc trên các chính sách đối nội, đối ngoại và quốc phòng của một quốc gia láng giềng nhỏ, bị cô lập, không phải là thành viên của một liên minh quân sự và không nhận được sự bảo vệ của các cường quốc. Khái niệm này bắt nguồn từ chính sách của chính phủ Phần Lan chấp nhận không đi ngược lại các chính sách của Liên Xô trong thời kỳ Chiến tranh Lạnh từ năm 1947 đến năm 1990 nhằm mục đích duy trì chủ quyền đất nước. (Trần Trung Đạo, Hiểm Họa Trung Cộng và Bài Học Phần Lan Hóa, Chính Luận 2, Bánh Mì Ai Cập Cá Việt Nam Khát Vọng Con Người, Cổ Loa 2017)
Từ khi bị “Phần Lan Hóa” khuôn mặt Biển Đông dần dần thay đổi. Các căn cứ quân sự nổi của TC như Johnson Reef South (Đá Gạc Ma), Subi Reef (Đá Xu Bi), Gaven Reef (Đá Ga Ven), Hughes Reef (Đá Tư Nghĩa), Fiery Cross Reef (Đá Chữ Thập), Cuarteron Reef (Đá Châu Viên) và Mischief Reef (Đá Vành Khăn) được TC xây trước những “quan ngại sâu sắc” quen thuộc được lặp đi lặp lại của các lãnh đạo đảng CSVN.
ĐA SỐ NGƯỜI DÂN VIỆT NAM ỦNG HỘ UKRAINE
Mặc dù không có thống kê khách quan, nhìn chung qua các mạng xã hội, đa số người Việt ủng hộ Ukraine. Ngoài tình nhân loại có máu cùng đỏ và nước mắt cùng mặn, sự ủng hộ Ukraine còn biểu hiện của niềm cảm thông của những con người cùng hoàn cảnh.
Phân tích trên lãnh vực địa lý chính trị, vị trí của Ukraine đối với Nga không khác mấy so với vị trí của Việt Nam đối với Trung Cộng. Đại Nga là Đại Hán, Hắc hải là Biển Đông, Kharkiv là Hà Giang, Belarus là Cambodia (căn cứ TC tại Sihanoukville), Aleksandr Lukashenko (Tổng thống Belarus từ 1994 đến nay) là Hun Sen (Thủ tướng Cambodia từ 1985 đến nay). Điểm khác quan trọng nhất và có tính quyết định là Ukraine có một Volodymyr Zelenskyy anh hùng trong khi Việt Nam lại có một Tô Định thời đại toàn cầu hóa.
THÀNH PHẦN “PHÒ NGA”
Thành phần “phò Nga” phát xuất từ 3 nguyên nhân chính (1) mê muội, (2) quá khứ Liên Xô, (3) tin tưởng vào một Putin kiêu ngạo
1) “Phò Nga” Do Mê Muội
Người viết đã bàn về lý do thứ nhất này nhiều lần. Mê muội là hậu quả của chính sách tẩy não. Dưới chế độ CS lịch sử một dân tộc không được viết bằng sử liệu mà bằng sử quan. Sử quan tại Việt Nam là sử quan của đảng CS và lịch sử được giải thích phù hợp với đường lối, chính sách của đảng CS trong từng thời kỳ chứ không phải là những sự kiện đã diễn ra trong quá khứ thăng trầm, vinh quang và thống khổ của dân tộc.
Bộ máy tuyên truyền CS chi phối không chỉ trong các sinh hoạt nhân văn, xã hội mà cả khoa học tự nhiên. Tuổi trẻ miền Bắc không lớn lên trong tinh thần của những anh hùng Trần Quốc Toản, Trần Bình Trọng mà bằng những vi trùng Pêlêvôi (Người mẹ cầm súng), Marétxép (Anh hùng phi công Marétxép) v.v… Thật đáng buồn cho đất nước sau gần nửa thế kỷ vẫn còn một số không ít người sống trong mê muội. (Trần Trung Đạo, Bàn Về Tẩy Não, Chính Luận 1, Cổ Loa 2014).
Bài viết này không bàn rộng về thành phần mê muội. Sản phẩm của bộ máy tuyên truyền này vẫn sẽ tiếp tục hoành hành và cần nhiều thế hệ mới hy vọng dứt. Nếu bệnh nhân dưới 30 tuổi căn bệnh mê muội hy vọng còn chạy chữa được nhưng trên tuổi đó thì khó và trên 50 tuổi thì khó khăn hơn nhiều. Không có thuốc trụ sinh chống mưng mủ do vi trùng mê muội gây ra. Bệnh nhân sẽ bị vật lộn trong đau nhức với những đúng và sai, khôn và dại trong đời sống cho đến khi, nếu may mắn, tự thay đổi được theo thời gian, và nếu không may mắn, sẽ qua đời không biết mình mê muội.
May thay, xã hội thay đổi không phải từ thành phần mê muội mà từ thành phần có khả năng thay đổi, những người mà nhà kinh tế Vilfredo Pareto gọi là thành phần 20%. Người viết sẽ trở lại với đề tài này để cùng nhau tìm hiểu 20% đó là ai.
Quan điểm “phò Nga” của những người phát xuất từ sự thiếu hiểu biết căn bản về lịch sử nên cần được phân tích bởi vì họ thường là những người có ít nhiều ảnh hưởng trong xã hội.
2) “Phò Nga” Do Quá Khứ Liên Xô
Một số khá đông người Việt trong nước xem hồng quân Liên Xô như thiên binh, thiên tướng. “Đại nguyên soái Stalin” và Hồng Quân Liên Xô đã giải phóng Châu Âu. Bộ phim tuyên truyền nhiều tập nói về “cuộc chiến tranh vệ quốc vĩ đại 1941-1945” vẫn còn in sâu trong tâm trí của nhiều người.
Những người này không biết rằng hai ngày trước khi Hitler mở chiến dịch Barbarossa, 22 tháng 6, 1941, để tấn công Nga, Stalin còn là đồng minh thân cận của Hitler theo tinh thần của hiệp ước Molotov–Ribbentrop quy định hai nước sẽ không xâm lăng nhau trong vòng mười năm.
Việc hai quốc gia cam kết không xâm lăng nhau là vấn đề xảy ra nhiều lần trong lịch sử bang giao quốc tế. Đó là vấn đề của hai nước và không cần phải tranh luận. Nhưng hiệp ước Molotov–Ribbentrop, ký ngày 23 tháng 8, 1939, còn có một nghị định thư bí mật trong đó Hitler và Stalin chia nhau lãnh thổ của các quốc gia Ba Lan, Phần Lan, Lithuania, Latvia, Estonia và Romania.
Hai tuần sau khi Hitler tấn công Ba Lan từ hướng Tây, ngày 17 tháng 9, 1939, Stalin cũng tấn công Ba Lan từ hướng Đông. Dĩ nhiên Ba Lan không thể chống cùng lúc cả Đức lẫn Liên Xô. Quân đội Ba Lan bảo vệ biên giới chỉ với quân số 20,000 chống lại đạo quân Liên Xô 600,000. Khi Đức và Liên Xô bắt tay nhau, Ba Lan tan rã, gần nửa triệu quân bị bắt làm tù binh.
Từ ngày 5 tháng 3 đến tháng 5, 1940 có khoảng 22 ngàn sĩ quan Ba Lan bị tổ chức mật vụ Liên Xô giết tại rừng Katyn. Quyết định giết có sự đồng ý của Stalin và các ủy viên Bộ Chính trị Kliment Voroshilov, Vyacheslav Molotov, Anastas Mikoyan, Mikhail Kalinin và Lazar Kaganovich. (Republic of Poland Government, Decision to commence investigation into Katyn Massacre, 12, 1, 2004)
“Hậu quả thảm khốc của Hiệp ước Hitler-Stalin không chỉ giới hạn ở Ba Lan. Nguồn cung cấp nguyên liệu thô quy mô lớn từ Liên Xô cho bộ máy quân sự Đức, chẳng hạn như dầu và sắt. Đổi lại, Đức, dựa trên một thỏa thuận kinh tế đạt được với Liên Xô vào tháng Hai, đã gửi nhà máy và thiết bị công nghiệp sang phía đông. Với việc quân Đức tiến vào Paris và sự sụp đổ của nước Pháp vào tháng 6 năm 1940, sự bành trướng của Đức Quốc xã ở Tây Âu sẽ không thể thực hiện được nếu không có Hiệp ước Hitler-Stalin.” (Claudia Weber, The Changing Reading of the Hitler–Stalin Alliance, Wilson Center, August 23, 2019)
Với những sử liệu này, Stalin là tội phạm chiến tranh tại một mức độ trầm trọng tương đương như tội ác của Hitler (Đức), Mussolini (Ý) và Tojo (Nhật Bản). Hai đồ tể Hitler và Stalin đều giấu súng trong tay áo nhưng Stalin suy bụng ta ra bụng người nên nghĩ Hitler tập trung đánh gục Anh trước. Không phải một nguồn mà rất nhiều nguồn tin tình báo, kể cả từ tòa đại sứ Liên Xô tại Đức, cho Stalin biết ý định của Hitler nhưng Stalin không nghĩ Hitler tấn công Liên Xô vào năm 1941 cho đến khi các chiến xa của tướng Đức Heinz Guderian vượt biên giới Đức-Liên Xô.
Vì vai trò quá lớn của Liên Xô trong các mặt trận miền Đông Châu Âu từ tháng 6 1941 đến khi Đức Quốc Xã sụp đổ nên tội ác của “Đại nguyên soái Stalin” được xem như “chuyện đã qua” tại các hội nghị quốc tế.
3) “Phò Nga” Do Tin Tưởng Vào Một Putin Kiêu Ngạo
Ngày 10 tháng 12, 2021, một Putin kiêu ngạo cùng lúc ồ ạt đưa trên 100,000 quân tập trung sát biên giới Nga-Ukraine, Putin đưa ra yêu sách 8 điểm đòi hỏi các chính phủ Mỹ, NATO phải chấp nhận nếu muốn tránh chiến tranh. Chấp nhận không chỉ bằng một vài lời tuyên bố suông thôi mà phải bằng văn bản phù hợp với luật quốc tế. Hai trong số tám đòi hỏi gồm điều 4: “Các bên không được phối trí lực lượng quân sự và vũ khí trên lãnh thổ của bất kỳ quốc gia nào khác ở Châu Âu ngoài các lực lượng và vũ khí đã có ở đó trước ngày 27 tháng 5 năm 1997”, và điều 6: “NATO cam kết sẽ kiềm chế trước bất kỳ sự mở rộng nào, bao gồm cả việc nhận Ukraine cũng như các quốc gia khác”.
Một cách chi tiết hơn, khi phải rút lui về vị trí của thời điểm trước 1997 cũng có nghĩa quân đội NATO không được đóng trên lãnh thổ các quốc gia như Ba Lan, Estonia, Lithuania, Latvia và các nước hội viên NATO vùng Balkans như Albania, Bulgaria,Montenegro v.v..
Với những đòi hỏi phi lý này, Putin muốn tái lập ảnh hưởng của Nga trên một diện tích lãnh thổ có kích thước tương tự như Liên Xô trước khi sụp đổ. Putin hình dung nước Nga năm 2021 trong cùng một vị trí của LX vào thời điểm 1989 nhưng ông ta quên rằng năm 1989, GDP của Liên Xô là 2600 tỷ dollar, bằng một nửa của Mỹ, 5200 tỷ dollar. GDP của Liên Xô lớn nhưng tập trung vào lãnh vực quốc phòng trong khi hàng hóa thỏa mãn các nhu cầu đời sống của người dân như xe hơi (phải chờ sáu năm từ khi đặt hàng), tủ lạnh, một chuyến nghỉ hè, có căn nhà riêng không chung đụng ai là những ước mơ.
Nhưng LX phá sản không phải vì thiếu bom nguyên tử, thiếu vũ khí, thiếu quân đội, thiếu dầu hỏa mà vì thiếu tự do.
Báo El País, một trong những báo lớn nhất tại Tây Ban Nha, cho biết Putin còn kiêu ngạo đến mức soạn sẵn một tối hậu thư dưới dạng bản dự thảo cam kết để Mỹ và NATO tham khảo.
Ngày 2 tháng 2, 2022, Mỹ và NATO bác bỏ thẳng thừng hai yêu sách chính của Nga. Tuy nhiên để Putin khỏi mất mặt, trong thư hồi đáp riêng cho Putin, Mỹ hứa sẽ tiếp tục đàm phán việc phối trí hỏa tiễn tại các quốc gia hội viên NATO có cùng biên giới với Nga.
Về nguyên tắc, NATO và Mỹ không thể thỏa mãn các đòi hỏi của Putin, bởi vì thỏa mãn tức là đi ngược lại điều 10 của hiến chương NATO trong đó khẳng định “Các hội viên của NATO nếu hoàn toàn đồng ý có thể mời bất kỳ quốc gia Châu Âu nào khác gia nhập hiệp ước này…”
Vì đàm phán không còn là một phương án, Putin phải chọn lựa giữa rút quân hay phát động chiến tranh. Rút 175,000 quân về là không đánh mà thua. Putin đánh bạc bằng cách đánh mạnh và thắng nhanh để khi chiếm đóng sẽ đàm phán có lợi.
CANH BẠC CỦA PUTIN
Gần 6 giờ sáng, giờ Moscow, 24 tháng 2, 2022 Putin tuyên bố “chiến dịch quân sự đặc biệt” tấn công Ukraine từ ba mũi, Belarus hướng bắc, Donetsk và Crimea hướng nam nhằm mục đích “phi quân sự hóa” (demilitarisation) và “Phi Nazi hóa” (denazification) Ukraine. Hai mục đích giả tưởng này là sản phẩm của bộ máy tuyên truyền Nga.
Theo nguồn tin tình báo Mỹ cho tạp chí Newsweek biết, với hỏa lực của Nga, họ lo ngại thủ đô Kyiv có thể phải rơi vào tay Nga trong vòng 96 giờ. Tuy nhiên, 96 giờ trôi qua, một tuần trôi qua, một tháng trôi qua, không chỉ Kyiv mà các thành phố lớn khác đều dưới quyền kiểm soát của quân chính phủ Ukraine. Các diễn biến của cuộc chiến cho thấy, dù quân số và hỏa lực vượt trội Putin chẳng những đang thua mà còn thua to.
Mặt trận trên không với năm Nga đánh một Ukraine, Nga vẫn chưa làm chủ được không phận Ukraine. Làm chủ bầu trời (Air supremacy) là một trong những chiến lược tối quan trọng đã được các lãnh đạo quân sự nhấn mạnh nhiều lần trong lịch sử chiến tranh từ Thế Chiến Thứ Nhất tới nay. Trong Chiến Tranh Sáu Ngày (Six-Day War) giữa Do Thái và liên minh Ả Rập, chỉ trong vài giờ sáng ngày 5 tháng 6, 1967, không quân Do Thái đã làm tê liệt 90% không quân Ai Cập. Nhờ làm chủ bầu trời Do Thái chỉ bị thương vong 800 sĩ quan và binh sĩ trong khi ba nước Syria, Ai Cập và Jordan con số thương vong lên đến 20,000.
Bộ quốc phòng Nga dĩ nhiên cũng cố vô hiệu hóa không quân Ukraine. Tuy nhiên muốn là một chuyện làm được hay không là chuyện khác. Nga không làm được như Do Thái dù chỉ đánh một nước nhỏ, dù Belarus cho mượn đường, dù đã chuẩn bị từ nhiều tháng và dù đánh trước. Hôm 24 tháng 3, NATO ước lượng Nga tổn thất có thể tới khoảng 15,000 quân. Số quân Nga bị giết trong một tháng xâm lăng Ukraine bằng tổng số quân LX tổn thất mười năm tại Afghanistan.
Cuộc chiến tranh xâm lược của Putin vào Ukraine sẽ chấm dứt. Sớm hay muộn. Và dù kết quả ra sao, Putin vẫn là người thua đậm nhất trong cuộc chiến tranh xâm lược do ông ta chủ mưu.
Canh bạc mà Putin đang đánh không phải là mới. Từ cổ chí kim, các yếu tố “thiên thời, địa lợi, nhân hòa” đã được nhiều nhà chính trị và quân sự khai thác. Hitler đã dùng hai lần trước Thế Chiến Thứ Hai. Putin học lại của Hitler nhưng trò không hơn được thầy.
Về mặt địa lý chính trị, có lẽ Áo hay Tiệp Khắc thích hợp để so sánh với Ukraine hơn, nhưng về chiến lược quân sự cuộc hành quân tái chiếm vùng Rhineland hay sáp nhập vùng Sudetenland vào Đức ngày 7 tháng 3, 1936 thích hợp hơn để phân tích nước cờ của các lãnh đạo quốc gia ngày nay.
Hitler thành công vì (1) biết gần như chắc chắn của chính phủ chủ hòa Anh Pháp đứng đầu là Thủ tướng Anh Neville Chamberlain và Thủ tướng liên minh cánh tả Pháp Édouard Daladier sẽ bất động, (2) các liên minh quân sự giữa Pháp và Liên Xô hay giữa Pháp và Tiệp Khắc là những liên minh không đáng tin cậy vì họ chưa hề tham khảo nhau trong suốt cuộc xung đột, (3) qua bộ máy tuyên truyền của Joseph Goebbels, Hitler được dân chúng địa phương đa số là người gốc Đức tại cả hai vùng Rhineland và Sudetenland ủng hộ, (4) chính quyền và đảng chính trị thân Quốc Xã Đức tại Rhineland và Sudetenland ủng hộ, (5) có đồng minh đóng vai trò môi giới quan trọng ở Châu Âu là Benito Mussolini ủng hộ.
Putin không có được bất cứ tiện nghi nào trong năm yếu tố nêu trên. “Đồng minh” duy nhất của Putin là Tập Cận Bình cũng không quá mặn mà và không công khai ủng hộ Putin. Trong chính trị học “phù thịnh” chứ ai không “phù suy”.
Tập Cận Bình không muốn chiến tranh xảy ra trong giai đoạn này không phải vì lòng yêu chuộng hòa bình mà vì mục đích ngắn hạn cũng như dài hạn của ông ta chưa hoàn tất. Tập Cận Bình không dại gì phải hy sinh những mục tiêu quan trọng của Trung Quốc vì một người bạn đường vài cây số như Putin. Trong mắt họ Tập, thế giới không còn là ba trục (Liên Xô, Mỹ, Trung Cộng) như trong thời kỳ Chiến Tranh Lạnh trước. Nước Nga của thời LX chỉ còn trong sách vở. Putin là một nhà độc tài cơ hội nhưng không tự lượng sức mình.
Một số quan điểm bênh vực Nga cho rằng việc mở rộng về hướng Đông Âu của NATO đã đẩy Nga vào thế phải phản công.
Những người theo quan điểm này hoặc là chỉ nói theo hoặc là không theo dõi sát chính sách đối ngoại của Nga từ khi Putin lên nắm quyền và khai triển chủ thuyết Primakov, gọi theo tên của cựu Giám Đốc KGB, cựu Ngoại trưởng và cựu Thủ tướng Nga Yevgeny Primakov. Nội dung căn bản của chủ thuyết Primakov là Nga thay vì phát triển hòa đồng với Tây phương sẽ liên minh với Trung Quốc, Ấn Độ thành một tam giác chiến lược đương đầu với Mỹ. Quan điểm đối đầu với Mỹ đã có trong đầu óc của giới lãnh đạo Nga trước thời kỳ NATO mở rộng sang Đông Âu và Baltics.
Những ai “phò Nga” tại Việt Nam thay vì nhìn sang Nga hãy mở mắt to để nhìn ra biển Đông, nhìn sang Cambodia, nhìn lên Hà Giang, nhìn sang Lào (Lào công nhận chủ quyền của TC trên Biển Đông trong đó có Hoàng Sa và Trường Sa) để thấy một Việt Nam đáng thương đang co ro trong rọ TC.
Các nhà làm chính sách Mỹ dù dưới tổng thống nào cũng đều nghĩ đến mục tiêu cô lập TC nhưng cô lập tại một giới hạn nào tùy thuộc vào nhiều yếu tố trong đó có yếu tố thời gian.
Tại thời điểm 2022 này, Việt Nam vẫn còn giữ một vị trí chiến lược ở vùng Đông Nam Á và Biển Đông nhưng tại một thời điểm khác trong tương lai vị trí đó có thể không còn nữa. Một khi chiến lược Chiến lược Ấn Độ Dương-Thái Bình Dương (Indo-Pacific Strategy) mở rộng, Việt Nam có thể được xem đã nằm trong “không gian sinh tồn” của Trung Cộng giống như khi Winston Churchill và Franklin D. Roosevelt xem Ba Lan thuộc “không gian sinh tồn”của Liên Xô tại hội nghị Yalta tháng 2, 1945. Khi đó các vị trí chiến lược mà thế giới tự do cần bảo vệ là Philippines, Singapore, Mã Lai, Nam Dương hay xa hơn chứ không phải Việt Nam.
Những người theo trường phái “phò Nga” xin đừng khóc cho Putin, cho chủ nghĩa dân tộc cực đoan Nga mà hãy dành nước mắt để khóc cho Việt Nam.
Trần Trung Đạo
https://www.facebook.com/ChinhLuanTranTrungDao/
Solzhenitsyn, Putin &
Chủ nghĩa Dân tộc tại Nga
Trần Trung Đạo
Putin & Solzhenitsyn
Quá khứ bao giờ cũng là bài học quý giá cho tương lai. Học để tránh hay học để vượt qua. Tuy nhiên, nhiều nhà chính trị không chỉ học mà tai hại hơn còn vận dụng quá khứ như một vũ khí để thực hiện tham vọng bành trướng của riêng họ.
Có người như Hitler nhắc nhở người dân về một quá khứ vàng son Tổ Quốc Đức cần được phục hồi.
Có người vận dụng nỗi đau quá khứ như trường hợp Đặng Tiểu Bình và Tập Cận Bình dùng khẩu hiệu “một trăm năm sỉ nhục” để khiêu khích lòng tự ái dân tộc của người Trung Hoa.
Cũng có người như Alexander Solzhenitsyn và Putin xem quá khứ Đế Quốc Nga như một lâu đài cổ mà các thế hệ phải bảo vệ và nếu cần phải chết trong đó không được phép thoát ra.
Theo Stanford Encyclopedia of Philosophy, mặc dù thuật ngữ “chủ nghĩa dân tộc” (nationalism) có nhiều nghĩa khác nhau, nhưng tựu trung nó bao hàm hai hiện tượng: (1) thái độ mà các thành viên của một quốc gia quan tâm đến danh tính của họ với tư cách là thành viên của quốc gia đó và (2) các hành động của các thành viên của một quốc gia đang tìm cách đạt được (hoặc duy trì) một số hình thức chủ quyền chính trị.”
Trong một cách đơn giản và dễ hiểu hơn, chủ nghĩa dân tộc, không phải là một hệ tư tưởng (ideology) giống như chủ nghĩa cộng sản hay chủ nghĩa tư bản và cũng khác với lòng yêu nước (patriotism), là một cách suy nghĩ của một người hay một số người cho rằng dân tộc của người đó hay những người đó có phẩm chất cao hơn các dân tộc khác và do đó quyền lợi dân tộc của người đó hay những người đó nên được đặt lên trên quyền lợi các dân tộc khác thường là có chung biên giới đất hay biển.
Hitler, ngay trong trang đầu của chương thứ nhất trong tác phẩm Đời Tranh Đấu Của Tôi (Mein Kampf), viết về Áo, một Ukraine của Nga như sau: Nước Đức-Áo phải được phục hồi về một Tổ Quốc Đức vĩ đại. Điều đó, thực sự, không đặt trên cơ sở của bất cứ một tính toán kinh tế nào. Không, không. Ngay cả khi thống nhất là một vấn đề ít được quan tâm về kinh tế, và ngay cả khi điều đó có thể gặp bất lợi từ quan điểm kinh tế, vẫn nên diễn ra. Những người cùng huyết thống nên cùng chung một nước Đức. “ (Mein Kampf Adolf Hitler Translated into English by James Murphy).
Nhà văn Nga nổi tiếng thế giới Alexander Solzhenitsyn viết về Ukraine không khác gì Hitler viết về Áo trong tác phẩm Tái Dựng Nước Nga (Rebuilding Russia) như sau: “Tất cả chúng ta đều phát xuất từ Kiev quý giá, nơi mà từ đó “đất Nga bắt đầu hình thành” (như Nestor đã ghi trong biên niên sử của mình) và từ đó chúng ta nhận được ánh sáng của Cơ đốc giáo. Chính các hoàng tử đã cai trị tất cả chúng ta”.
Ông không quên đưa ra một đề nghị về một Ukraine tương lai: “Các nhà sử học và nhà lý luận chính trị Ukraine ủng hộ quyền tự trị cho Ukraine nhưng tôi tin rằng điều này sẽ đạt được tốt nhất trong khuôn khổ liên minh liên bang với Nga.” (Alexander Solzhenitsyn, “Rebuilding Russia, Reflections And Tentative Proposals”, Moscow 1990, London 1991)
Cũng trong tác phẩm này , Solzhenitsyn viện dẫn lý do cho việc Ukraine nên là một tiểu bang hơn là một quốc gia vì “tách khỏi Ukraine có nghĩa là cắt ngang cuộc sống của hàng triệu cá nhân và gia đình: hai quần thể này hoàn toàn xen kẽ với nhau; có toàn bộ khu vực mà người Nga chiếm ưu thế; nhiều người sẽ khó lựa chọn giữa hai quốc tịch; nhiều người khác có nguồn gốc hỗn hợp, và có rất nhiều cuộc hôn nhân hỗn hợp…..”
Solzhenitsyn không hiểu hay cố tình không muốn hiểu sự khác nhau căn bản giữa quyền công dân của một nước và nguồn gốc văn hóa người đó.
Một người dân bình thường đưa ra những lý lẽ trên có thể sẽ được quên nhanh, nhưng Solzhenitsyn thì khác. Solzhenitsyn không chỉ là nhà văn nổi tiếng nhất của Nga mà còn là biểu tượng cho dòng lịch sử chảy qua nhiều biến cố của Nga từ Thế Chiến Thứ Hai đến khi ông qua đời ngày 3 tháng 8, 2008. Quan điểm chủ nghĩa dân tộc của ông là chỗ dựa tinh thần và lý luận chủ đạo cho các chính sách đối ngoại với các nước cựu CSLX của Putin.
Putin xem Solzhenitsyn như một bậc thầy. Theo nhà nghiên cứu Peter Eltsov, thuộc National Defense University, Putin bày tỏ lòng thán phục dành cho Solzhenitsyn và đến tận tư gia của ông ta để thông báo các chương trình Putin đã đạt được dựa theo những điều Solzhenitsyn đã viết.
Putin lập lại quan điểm của Solzhenitsyn khi viết về Ukraine: “Để hiểu rõ hơn về hiện tại và nhìn về tương lai, chúng ta cần đọc lại lịch sử. Chắc chắn không thể kể hết trong bài viết này những diễn biến diễn ra hơn một nghìn năm. Nhưng tôi sẽ tập trung vào những khoảnh khắc quan trọng, then chốt điều quan trọng mà chúng ta cần ghi nhớ, cả ở Nga và Ukraine. Người Nga, người Ukraina và người Belarus đều là hậu duệ của Rus cổ đại, vốn là bang lớn nhất ở Châu Âu. (Vladimir Putin ”On the Historical Unity of Russians and Ukrainians“ July 12, 2021)
Putin ca ngợi Solzhenitsyn: "Solzhenitsyn là một người yêu thích lịch sử Nga và dựa vào đó trong khi phân tích các diễn biến hiện tại và nhìn vào tương lai của đất nước. Tôi nghĩ điều đó rất quan trọng." (Phỏng vấn với đài truyền hình Ba Lan’s Gazeta Wyborcza và TVP ngày 15 tháng 1, 2002).
Cả ba, một Hitler diệt chủng, một Solzhenitsyn nhà văn, một Putin độc tài nhưng chia sẻ nhau một quan điểm dân tộc, đó là “những người cùng huyết thống nên cùng chung một nước.”
Hitler được nhân loại biết nhiều qua Thế Chiến Thứ Hai với Holocaust. Putin đang được nhắc gần như hai mươi bốn giờ một ngày trên mọi nguồn tin thế giới. Alexander Solzhenitsyn có thể là một ngạc nhiên với nhiều độc giả, nhất là những độc giả từng yêu mến tài năng và thán phục lòng can đảm của ông qua các tác phẩm như Tầng Đầu Địa Ngục (The First Circle), Quần Đảo Ngục Tù (The Gulag Archipelago ) , Một Ngày Trong Đời Của Ivan Denisovich (One Day in the Life of Ivan Denisovich) v.v..
Nhưng khiếu văn chương và lòng can đảm chưa đủ để minh định giá trị của một con người và cũng không thể dùng để biện minh cho những nhận thức sai lầm về lịch sử.
Quan điểm của Solzhenitsyn cho thấy một người yêu dân chủ chắc chắn sẽ chống lại mọi chế độ độc tài nhưng một người chống độc tài chưa hẳn phát xuất từ tình yêu dân chủ.
Ngoài Solzhenitsyn, Boris Yeltsin của Nga là một bằng chứng khác. Một Yeltsin hai năm trước đứng trên xe tăng công khai thách thức các thành phần CS tàn dư bảo thủ cũng chính là Yeltsin hai năm sau ra lệnh xe tăng tấn công quốc hội gây ra hàng trăm người bị giết và bị thương. Dù biện minh bằng lý do gì hay nhân danh mục đích gì, hành động của Boris Yeltsin là hành động phi dân chủ. Do đó không ngạc nhiên, để trả ơn, một trong những sắc lệnh đầu tiên khi nhậm chức tổng thống của Vladimir Putin là miễn truy tố Yeltsin.
Vài nét về Aleksandr Isayevich Solzhenitsyn
Theo tiểu sử do chính ông gởi cho Hội Đồng Giải Nobel và theo tác phẩm Alexander Solzhenitsyn của Kodjak, Andrej, nhà văn một thời là biểu tượng của khát vọng tự do sinh ngày 11 tháng 12, 1918 tại Kislovodsk. Cha là một người có trình độ đại học nhưng phải bỏ dở để tình nguyện vào quân đội Nga trong Thế Chiến Thứ Nhất như một sĩ quan pháo binh. Cha ông qua đời khi Solzhenitsyn còn trong bụng mẹ. Ông lớn lên với người mẹ, người Ukraine, thường hay bệnh và đời sống khó khăn. Solzhenitsyn theo học ban toán tại đại học Rostov. Dù không thích toán học nhưng cũng nhờ toán mà ông đỡ vất vả trong thời gian tám năm ở trại tù khổ sai. Dù giỏi toán, Solzhenitsyn vẫn mơ ước trở thành nhà văn. Trong giai đoạn từ 1939 đến 1941, bên cạnh các môn toán và lý, ông dành thời gian để nghiên cứu về văn chương tại Học viện Văn Chương, Triết Học và Lịch Sử ở Moscow. Khi Thế Chiến Thứ Hai bùng nổ, ông tham gia vào binh chủng pháo binh và chiến đấu một cách dũng cảm.
Trong thời gian ở mặt trận, Solzhenitsyn và một người bạn tâm giao từ thời trung học cho tới đại học thường hay trao đổi nhau thư từ. Một trong những lá thư đó, Solzhenitsyn phê bình Stalin. Mặc dù ông viết rất khéo nhưng cũng bị khám phá. Tháng 7, 1945 Solzhenitsyn bị kết án tám năm lao động khổ sai. Bạn ông ta bị kết án mười năm. Ra tù, Solzhenitsyn bị chỉ định cư trú tại miền nam Kazakhstan. Năm 1961, trong giai đoạn tương đối cởi mở dưới thời Khrushchev hai tác phẩm của Solzhenitsyn được in. Khi Khrushchev bị hạ bệ, các tác phẩm của Solzhenitsyn cũng bị hạ bệ theo. Cánh CS tôn thờ Stalin tấn công ông liên tục. Dù vậy, thời gian này cũng là đỉnh cao trong sự nghiệp văn chương của Solzhenitsyn. Tên tuổi của ông không chỉ được biết nhiều tại Liên Xô mà nhiều hơn bên ngoài Liên Xô. Năm 1969, ông bị trục xuất ra khỏi Hội Nhà Văn Liên Xô nhưng năm sau, 1970, ông lại được trao giải văn chương cao quý nhất thế giới: Nobel Văn Chương.
Khi tác phẩm Quần Đảo Ngục Tù được in tại hải ngoại, Solzhenitsyn bị tố cáo là “phản quốc”. Ông bị bắt giữ ngày 12 tháng 2, 1974 và hôm sau bị trục xuất đến Đức. Ông di chuyển vài nơi trên quãng đời lưu vong trước khi chọn một làng nhỏ thuộc tiểu bang Vermont để định cư. Solzhenitsyn và gia đình sống ở đó gần hai mươi năm cho tới khi hồi hương về Nga, 1994. Solzhenitsyn qua đời ngày 3 tháng 8, 2008.
Với tất cả sự kính trọng dành cho nhà văn Solzhenitsyn, đề nghị “Ukraine nên nằm trong liên bang Nga”, về lịch sử và dân tộc học thể hiện một quan điểm sai lầm và lạc hậu. Quan điểm dân tộc cực đoan đó là nguồn gốc của không biết bao nhiêu tai họa đã diễn ra trong lịch sử nhân loại, cụ thể nhất là trong cuộc chiến thế giới từ 1939 đến 1945 mà ông đã từng chiến đấu chống lại.
Dân tộc là gì? Nói một cách dễ hiểu, dân tộc là một khái niệm để chỉ tập thể của những người chia sẻ một dòng máu, có cùng nguồn gốc văn hóa, ngôn ngữ, truyền thống và gắn bó nhau qua những thăng trầm trong lịch sử.
Phần lớn các định nghĩa về dân tộc đều dừng lại ở đó. Và nếu vậy, dân tộc chỉ là một căn nhà đồ sộ nhưng khô cứng và cũ dần theo thời gian. Căn nhà đó thực chất chỉ là một đống gạch đá vô hồn. Truyền thống chỉ là một thói quen lạc hậu.
Không. Dân tộc phải là một thực thể sống động, phải biết thở như con người và phải luôn đổi mới theo đà phát triển của văn minh nhân loại. Dân tộc phải có quyền tự quyết và vươn lên cùng thời đại và thời đại này là thời đại tự do.
Bởi vì ước muốn của con người hôm nay không những khác với ước muốn con người ngàn năm trước mà khác ngay cả trong vòng thế kỷ trước đây. Văn hóa là một dòng sông chảy ngang qua đời sống con người mang theo các giá trị tự do, dân chủ, độc lập và quyền tự quyết được sống trong xã hội mà họ chọn lựa.
Tự do là quyền bẩm sinh của con người và không một ai, không một tổ chức, không một đảng phái nào có quyền tước đoạt.
Chưa bao giờ trong lịch sử loài người khát vọng tự do dân chủ bùng cháy mạnh hơn.
Phong trào Mùa Xuân Ả Rập (Arab Spring) 2011 bắt đầu với cuộc Cách mạng Hoa lài (Jasmine Revolution) cho thấy con người sẵn sàng chết vì tự do dân chủ, những giá trị mà trước đó không lâu còn được xem như những xa xỉ phẩm. Nhiều nhà độc tài không trực tiếp ảnh hưởng bởi phong trào Mùa Xuân Ả Rập đã vẫn phải tự thay đổi đường lối lãnh đạo và cai trị để thỏa hiệp với đà tiến của nhân loại.
Phim Blood Diamond là phim hư cấu nhưng được dựng từ nhiều cảnh thật đã diễn ra ở Sierra Leone trong đó có cảnh chặt tay rùng rợn. Một hình ảnh mà người viết đã dùng để ca ngợi nhiều lần là trường hợp anh nông dân Ismail Darramy bị chặt tay vì từ chối không bỏ phiếu cho các lãnh tụ độc tài phiến loạn. Bàn tay của anh nông dân quan trọng đến dường nào. Không chỉ bản thân mà cả gia đình anh sống nhờ bàn tay đó. Nhưng anh chấp nhận bị chặt tay vì anh yêu dân chủ. Thói quen chặt tay dã man này là di sản còn lại từ thời vua thực dân Bỉ King Leopold II tàn ác nghĩ ra để trừng phạt những người dân thuộc địa Congo không theo kịp chỉ tiêu sản xuất.
Dân tộc Ukraine đã đấu tranh cho độc lập, dân chủ và tự quyết suốt nhiều trăm năm qua nhiều triều đại Nga. Nền độc lập thực sự đến khi chế độ CS Liên Xô sụp đổ.
Năm 1990, cánh cửa tự do mở ra không chỉ cho 51 triệu dân Ukraine mà còn cho cộng đồng người Ukraine lang bạt trên nhiều quốc gia khác có cơ hội hồi hương.
Ngày 24 tháng 8, 1991, quốc hội Ukraine tuyên bố “Ukraine là một quốc gia dân chủ độc lập” phù hợp với “quyền tự quyết dân tộc” ghi rõ trong Hiến Chương Liên Hiệp Quốc và ấn định ngày 1 tháng 12, 1991 là ngày trưng cầu dân ý.
Ngày 1 tháng 12 đến, 92 phần trăm dân số Ukraine bỏ phiếu đồng ý Ukraine độc lập. Ngay cả trong các khu vực được xem như đã bị Nga hóa ở miền Đông Ukraine cũng có trên 80 phần trăm đồng ý Ukraine là một quốc gia dân chủ và độc lập. (Paul R. Magocsi, A history of Ukraine, University of Washington Press, 1996)
Ngày 24 tháng 8 (Lễ Độc Lập) và ngày 28 tháng 6 (Lễ Công Bố Hiến Pháp Dân Chủ) là hai trong số những ngày quốc lễ lớn nhất của Cộng Hòa Ukraine.
Nếu Vladimir Putin là một người học trò tận tụy của lịch sử Nga, lẽ ra ông ta nên chào đón cơ hội Ukraine trở thành một nước độc lập, tự do dân chủ và mở rộng vòng tay hợp tác để cùng phát triển trong tình huynh đệ cùng một nguồn gốc Rus, không nhất thiết phải liên bang hay nhập hẳn vào Nga.
Nếu Solzhenitsyn là người quan tâm đến nguyện vọng của người dân Ukraine, lẽ ra ông ta nên dùng ảnh hưởng của mình để bênh vực khát vọng tự do của 50 triệu người đã chứng minh qua hai cuộc bầu cử công khai và dân chủ thay vì đi ngược lại chiều kim lịch sử với âm mưu tái lập một đế quốc Nga đã tàn lụi từ lâu.
Solzhenitsyn ca ngợi Putin bằng những lời nịnh hót tầm thường đến độ khó tin là đã phát ra từ cửa miệng của tác giả Quần Đảo Ngục Tù:”Tổng thống biết quá rõ những khó khăn đáng kinh ngạc, cả đối nội và đối ngoại, ông ta đã phải thừa hưởng và những khó khăn cần phải tránh ngày nay. Tôi muốn ca ngợi sự thận trọng và đúng đắn trong các quyết định và nhận định của tổng thống. Nhìn chung, ông ta có một đầu óc nhanh nhẹn, thông minh nhanh nhẹn và không có ham muốn quyền lực cá nhân, không thích quyền lực …thực sự làm việc chăm chỉ. Chăm chỉ vì nhiệm vụ khó hoàn thành lắm. ” (Phỏng vấn đài truyền hình Nga ngày 21-9-2000).
Yevhen Sverstiuk, một nhà thơ Ukraine bất đồng chính kiến và từng bị chế độ CSLX bỏ tù trong thập niên 1970 phê bình luận điệu chủ nghĩa dân tộc của Solzhenitsyn: “Ukraine là một chủ đề riêng biệt vì Solzhenitsyn, có mẹ là người Ukraine, có thái độ đặc biệt đối với Ukraine. Ông ta đã tìm cách từ chối nửa người Ukraine của mình và đề cao một nửa chủ nghĩa dân tộc Nga của mình. Theo nghĩa này, ông ta đã đánh mất tầm vóc của mình. Kiến thức của ông ta rất hạn hẹp, phản tiến bộ và rất sơ sài về hệ tư tưởng đế quốc Nga. Các bài phát biểu của ông ấy về Ukraine thật kinh khủng. Chúng sai, chúng đầy rẫy những thông tin sai lệch, loại thông tin mà xã hội Nga đang được nuôi dưỡng." (Claire Bigg, Solzhenitsyn Leaves Troubled Legacy Across Former Soviet Union, Radio Free Europe, August 6 2008)
Solzhenitsyn không cầm súng, không bắn chết ai nhưng quan điểm của ông ta đang góp phần tàn phá quê mẹ ông (mẹ của Solzhenitsyn là người Ukraine).
Ông không còn sống để thấy cảnh hàng triệu ông bà già, phụ nữ và trẻ em Ukraine đang lâm cảnh màn trời chiếu đất trong các trại tị nạn, hàng ngàn người Ukraine phải chết mỗi ngày ngoài mặt trận, một đất nước do những suy nghĩ sai lầm của chính ông góp phần tàn phá.
Hôm nay trước cảnh máu chảy thịt rơi, nhà tan cửa nát, những khái niệm gọi là "tình anh em", "tình dân tộc Rus" đã trở thành vô nghĩa. Đây không phải là nội chiến giữa nước “Nga lớn” và “Nga nhỏ”, không phải là cuộc chiến “cốt nhục tương tàn”, “nồi da xáo thịt” mà là một cuộc chiến tự vệ chống xâm lăng của Cộng Hòa Ukraine.
Những người lính Ukraine không chiến đấu vì quá khứ. Họ chiến đấu cho quyền sống, quyền làm người, quyền tự do và dân chủ của chính họ, gia đình họ hôm nay và các thế hệ Ukraine tương lai.
Trần Trung Đạo
https://www.facebook.com/ChinhLuanTranTrungDao/
Đăng ngày 04 tháng 04.2022