Gương sáng dân chủ: Khi dân Pháp DÁM phá lệ

Tổng thống Macron DÁM lập một Nội các mở rộng:

Quả tim Xã hội bên Tả, cái bóp tiền bên Hữu

Phan Văn Song

Chiều ngày thứ tư, 17 tháng năm ba ngày sau khi nhậm chức, hai ngày sau khi đã bổ nhiệm ông Edouard Philippe, một dân biểu thuộc phái hữu, thị trưởng một thành phố hải cảng làm Thủ tướng, tân Tổng thống Macron đưa hướng cho tân Thủ tướng cùng thành lập tân Nội các. Táo bạo, đánh đẹp, chơi đẹp ! Táo bạo vì trong 22 người kể cả Thủ tướng, chỉ có 4 người có kinh nghiệm đã là cựu Tổng Bộ trưởng. Thật tình chỉ có ba thôi, François Bayrou, lãnh đạo Đảng MoDem, trung phái, thật có làm Tổng trưởng đó, nhưng cũng đã 20 năm qua rồi… Táo bạo là DÁM giao một phân nửa nội các, 11 Tổng Bộ hay Thứ trưởng cho các tay tuy chuyên ngành, nhưng chưa bao giờ làm chánh trị, gọi là thế giới của Xã hội Dân sự-La Société Civile !

1. Một sắc thái Quản trị, Kinh tế phái Hữu, Xã hội phái Tả:
Tân nội các của tân Tổng thống phản ánh rõ tinh thần dung hòa, trung dung, trung tâm-central (chứ không phải trung phái-centriste như những người chống đối đánh giá lầm) ! Thật vậy, với một Thủ tướng, người của phái hữu, cựu cánh tay phải của ông Alain Juppé, một cựu Thủ tướng, một cựu Tổng trưởng, một cựu ứng viên vòng loại ứng cử viên bầu cử Tổng thống của đảng Cộng hòa, nhơn vật duy nhứt phái hữu mà chúng tôi cùng nhiều cựu đồng nhiệm giáo chức chuyên ngành đều đồng ý kiến: ông Alain Juppé thực sự là một Yếu nhơn Chánh trị-un Homme d’État, với chữ H viết hoa. Tân Thủ tướng Édouard Philippe cũng là một trong những sáng lập viên Đảng Tập họp các Phong trào Bình dân – Union des Mouvements Populaires được thành lập để ủng hộ ông Jacques Chirac năm xưa.
Nội các do một Thủ tướng hữu phái, thuộc đảng Cộng hòa, giao chức năng kinh tế và quản trị công quỹ cho hai nhơn vật phái hữu ông Bruno Lemaire, dân biểu thuộc đảng Cộng hòa, phái hữu, cựu Bộ trưởng của nội các Fillon, ứng cử viên về thứ ba vòng loại, trong cuộc bầu lựa chọng ứng viên đại diện cuộc bầu Tổng thống vừa qua; và ông Gérald Moussa Darmanin, 34 tuổi, cựu dân biều, cựu phát ngôn viên của cựu Tổng thống Sarkozy, ứng viên bầu cử vòng loại ứng cử viên bầu cử Tổng thống của đảng Cộng hòa, phái hữu. Gérald Moussa Darmanin, hãnh diện với cái tên thứ hai, Moussa, hãnh diện với hai giòng máu, hãnh diện với ông ngoại tirailleur algérien-lính khinh binh an-gê-ri, đã đổ bộ cùng quân đồng minh chống quân Đức quốc xã, giải phóng miền Nam nước Pháp năm 45. Trong bài nói chuyện nhậm chức, ông cám ơn nước Pháp, với chương trình giáo dục cộng hòa, đã đưa đứa con một bà chùi nhà-femme de ménage, đến tốt nghiệp Khoa học Chánh trị-Sciences Po và Luật khoa. Và bà mẹ, mặc dù đứa con ngày nay, đã là dân biểu, đã là Phó Chủ tịch Vùng, và nay Bộ trưởng, vẫn tiếp tục công việc chùi nhà ở Ngân hàng Quốc gia, để chờ ngày hưu trí. Đáng phục! Nhứt nghệ tinh, nhứt thân vinh. Có công mài sắt có ngày nên kim. Cộng đồng người Việt tỵ nạn chống cộng sản chúng ta ở hải ngoại và ở Pháp, nên chớ vội cất tiếng gáy, rằng phe ta ngon lành! Các cộng đồng khác cũng lắm gương sáng – hãy nhớ gương sáng bà cựu Tổng trưởng Tư pháp của Tổng thống Sarkozy, nay Thị trưởng-Maire, quận 7 Paris, bà Thẩm phán Rachida Dati, con gái một ông thợ hồ người Maroc và một bà chùi nhà người Algérie, với một gia đình 11 anh chị em. Bà là người gốc thợ thuyền, hoàn toàn gốc dân nhập cư đầu tiên có một chức vụ cao như vậy! Và bà Rama Yade, gốc Sê-nê-ga-le, cũng là cựu bộ trưởng ! Chưa thấy hậu duệ gốc Việt Nam chúng ta làm Tổng hay Bộ trưởng… tuy nhiên ở vùng Bretagne, tỉnh Finistère đã có một hậu duệ Việt, ông Gwenegen Bùi, đang là dân biểu trẻ - sanh năm 1974 - đã một nhiệm kỳ qua và đang là ứng cử nhiệm kỳ nầy. Gwenegan đẻ ở Vitry sur Seine, cha Việt, mẹ Pháp gốc Bretonne nên có tên Breton, - cụ Bùi cha đã sanh sống và quen biết nhiều với bà con cộng đồng Việt Nam vùng Val de Marne, nổi tiếng chống cộng. Nhắc đến cộng đồng Val de Marne, lại nhớ hai đàn anh, hai đại tá, Hồ Minh Châu và Nguyễn Phúc Tửng.
Bốn vị Tổng trưởng, hàng Quốc vụ khanh, - Ministre d’État: Bộ Ngoai giao cho ông Jean-Yves Le Drian, đảng Xã hội, cựu Tổng trưởng Quốc phòng của Tổng thống tiền nhiệm tạo một hướng tiếp tục trong công việc ngoại giao và đặc biệt xây dựng lại Liên Âu và chống Daech, Hồi giáo quá khích. Bộ Nội vụ cho ông Gérard Collomb, một đại lãnh tụ cựu trào của đảng Xã hội. Bộ Tư Pháp cho ông François Bayrou, Chủ tịch đảng MoDem, trung phái. Và ngon lành nhứt là Bộ Môi sanh cho ông Nicolas Hulot, một nhà báo đấu tranh cho sinh thái, môi trường, trường kỳ từ bao nhiêu năm nay, nổi tiếng. Bao nhiêu đời Tổng thống mời mọc, ông luôn luôn từ chối, hôm nay ông chấp nhận, chỉ vì do nhơn vật Emmanuel Macron thuyết phục.
Hữu nắm Kinh tế, Tả nắm Ngoại giao, Nội vụ, Trung nắm Tư Pháp, Trung cũng nắm Quốc phòng với bà Sylvie Goulard, một cựu dân biểu Quốc hội Âu châu, đa ngữ, bà nói thành thạo Anh, Đức, Ý ngữ, chuyên viên về vấn đề Quốc phòng, cũng gốc đốc sự hành chánh, Khoa học chánh trị và Luật.
Ba hướng chánh trị, Hữu Trung Tả, đề huề. Và hay hơn nữa, nếu cái bóp Kinh tế nằm túi áo mặt, nếu Ngoại giao, Tư Pháp, Xã hội nằm phía trái, nơi của con tim, thì Trí tuệ cái đầu, nắm các chức năng, các phần hành chuyên môn. 11 Bộ chuyên môn đều do các chuyên viên của Xã hội Dân sự nắm, thí dụ Bô Giáo dục do một cựu Giám đốc Học vụ, Bộ Y tế do Giáo sư Bác sĩ chuyên ngành nghiên cứu nổi tiếng bà Agnès Buzin hay Bộ Khoa học và Nghiên cứu bà Khoa trưởng Viện Đại học Nice Frédérique Vidal ...
Nội Các gồm 22 Vị: 11 Nam/11 Nữ, Cân bằng. Nhưng vẫn có kẻ xấu mồm vẫn chê là đàn ông nắm các Bộ quan trọng hơn đàn bà! Nhưng thử hỏi giữa Ngoại giao và Quốc phòng cái nào quan trọng hơn cái nào? Y tế và Giáo dục ai ngon hơn ai?
Sở dĩ chúng tôi viết nhiều về hướng chánh trị mới của nước Pháp vì chúng tôi nghĩ rằng đây CÓ THỂ là một hướng chánh trị mới chẳng những góp phần hữu hiệu các quốc gia già nua như Pháp, như Ý như Anh… nhưng cũng có thể là một gương sáng cho các quốc gia kém phát triển, hay đang trên đường, hay đang tìm đường phát triển như nước Việt Nam chúng ta. Có được một tuổi trẻ dấn thân như Emmanuel Macron là một sự hiếm. Dấn thân, DÁM làm là một sự may mắn, và quan trọng hơn CÓ người dân, CÓ quần chúng DÁM giao trọng trách là quá may mắn!
Chúng tôi người viết, vẫn tha thiết từ bao năm nay, ngay từ thời còn làm việc, thời còn chuyển tâm tình, chuyển hiểu biết cho tuổi trẻ của nghề dạy học, luôn luôn giữ tin tưởng vào tuổi trẻ, tin cậy vào sáng tạo của tuổi trẻ… Các quốc gia già nua, người già nua chúng ta vướng víu trong truyền thống, vướng víu trong giai cấp, trọng nam khinh nữ… gia đình trị, cha truyền con nối… đảng phái, trường phái, ý thức hệ, kinh tế phải hữu phải tư bản chủ nghĩa… chủ là chủ, thợ là thợ, đấu tranh giữ quyền lợi… thế giới tuổi trẻ ngày nay chánh trị, quản trị là nó, là bàn, là nghiên cứu, thương thuyết, nói chuyện. Không có thù muôn đời, bạn muôn kiếp! Chỉ có người ngu không biết thay đổi thôi. Phải lắng nghe lời dân! Cầm quyền là ý dân. Vox populi, vox dei! Ý dân là ý trời!
Và ngày nay, chánh trị cầm quyền phải biết hòa hợp, đồng thuận giữa chuyên nghiệp chánh trị và chuyên nghiệp quản trị. Phải có mặt các Xã hội Dân sư! Vì các Xã hội dân sự phục vụ ý dân, vì do dân thành lập, vì quyền lợi người dân!
Một quốc gia ngày nay phải là một quốc gia Dân chủ. Người dân bầu đại diện, là Dân chủ. Nhưng khi cầm quyền, khi quản trị phải luôn luôn quản trị với người dân. Một hệ thống đối thoại thường trực phải được chú ý và chăm sóc. Đó là:
2. Dân chủ trực tiếp, dân chủ đại diện(Démocratie directe, démocratie représentative):
Khái niệm Dân chủ là một khái niệm trong sáng, nhưng dễ bị lạm dụng khi áp dụng những phương cách thực hiện, trong những thể chế ngày nay.
Định nghĩa của Abraham Lincoln “Dân chủ là do Dân cầm quyền, cho Dân và vì Dân”, bởi thế, chúng ta gọi là Dân chủ trực tiếp. Nghĩa là:
- Người Dân phải cầm quyền trực tiếp, không qua một trung gian nào cả.
- Người Dân cũng vừa là Người Cầm quyền và cũng là Người bị trị (Gouvernant et gouverné).
Nói như vậy, những người xử dụng công quỷ cũng là những người quyết định thâu thuế, và trả thuế. Về mặt lý thuyết thì tạm hiểu, nhưng làm sao áp dụng trên mặt thực hành. Hiện nay, một vài thị xã, hay làng xã của Thụy sĩ, vẫn áp dụng cách thức “Trưng cầu dân ý trực tiếp” về một vài tài khoản thuế vụ có tính cách địa phương.
Những quốc gia tiên tiến ngày nay, đa số áp dụng Dân chủ dưới hình thức Dân chủ đại diện (démocratie représentative). Một tấm bình phong cách ly người dân và người cầm quyền (tạm gọi là quan chức cầm quyền, hay gọi chung là nhà cầm quyền): đó là những đại diện dân, do dân bầu, và phát biểu thay dân về những nguyện vọng của người dân.
Đó là một Dân chủ gián tiếp, người dân không có những quyết định hành xử, quản lý đất nước, người dân chỉ tham dự bầu những đại diện thay mình. Thực tiển, dễ thực hiện, nhưng rất có nhiều hạn chế nguy hiểm, càng ngày càng lộ rõ. Do đó:
3. Một nền dân chủ tham dự
Nếu “quyền lực chánh trị” đã vượt khỏi phạm vi hoạt động, nếu “nền dân chủ” đã bị tướt đoạt bởi một nhóm người chánh trị toàn quyền, một hệ thống quan liêu, cửa quyền toàn trị hay những nhóm thế lực độc tài; hoặc quan điểm, tư tưởng về nền tảng của “các xã hội tự do”, của “các xã hội công dân” đã bị lãng quên, hay bị tước đoạt, thì sự thờ ơ với “việc công cộng”, “việc chung” (la chose publique) của các công dân đã mặc nhiên giao phó “đời sống công cộng” cho một nhóm “người làm chánh trị”, đó là vô tình quên đi trách nhiệm “cộng hòa” - Cộng hòa từ quan niệm “Res Publica”, nghĩa là pour la chose publique, tức là “làm cho việc chung”, việc công cộng.
Cũng dễ hiểu thôi, người công dân ngày nay, đứng quá xa trong hệ thống tổ chức quyền lực. Người công dân nhận thấy những quyết định về thuế má, những luật lệ hành chánh, những đặc quyền và cả những xì – căng – đan đã vượt qua tầm tay của mình. Dân chủ ư ? Quá trễ rồi. Làm sao thay đổi tâm lý và tập tục để có một Quốc hội mới, một Chánh phủ mới ? Hiện tượng bỏ mặc việc chung, việc công cộng, xem “việc chánh trị là việc ở trển” rất phổ thông! Chúng ta hiểu tại sao, bỏ phiếu trằng, không đi bầu, là điều rất tự nhiên ở các nước tiên tiến, như Huê kỳ, Pháp, Anh, Đức…
Khi “nền Dân chủ CHỈ định nghĩa bằng lá phiếu” (La Démocratie réduite au bulletin de vote) như Yves Cannac đã định nghĩa, người dân có cảm tưởng rằng họ chỉ có quyền công dân trước vài tuần có bầu cữ, khi những ứng cữ viên nhớ đến họ, bằng những hứa hẹn.
Chúng ta có thể phá vỡ quan niệm ấy bằng những sanh hoạt cộng đồng, bằng những sanh hoạt hội đoàn. Hãy nhìn xem, rất nhiều công dân nhận xét như chúng ta. Tại sao chúng ta không tập trung những suy nghĩ, những nhận xét ấy lại rồi biến thành hành động chung để ảnh hưởng đến “việc chung” ? Và những hành động cho “việc chung” trong một “xã hội cộng đồng” sẽ đem “xã hội dân sự” và “xã hội cộng đồng” đi vào quản lý “cái việc chung”. Đó là “dân chủ tham dự”.
Nhà nước Cộng sản Việt Nam muốn đưa quốc gia Việt Nam đi vào con đường Phát triển, muốn đưa dân tộc Việt Nam vào con đường văn minh, hãy biết soạn mình để chứng tỏ mình là những người lãnh đạo văn minh. Hãy nhìn kỹ và tự xét mình tại sao ngày nay, có những phiền hà, khiếu nại, đòi hỏi của rất nhiều từng lớp nhơn dân trong xã hội Việt Nam như vậy ? Hãy lắng tai nghe những đòi hỏi ấy. « Tự kiểm thảo và kiểm thảo » là một sanh hoạt Đảng cộng sản. Tại sao không làm ? Trái lại, đàn áp, trù dập người dân đòi dân chủ để làm gì ? Hay là đây là một phương pháp « Đàn áp để Dạy dân ».
Giáo dục công dân bằng đàn áp, bằng CôngAn cũng không phải là một giải pháp. Người dân ngày nay không còn « mê » chủ nghĩa cộng sản nữa, người dân ViệtNam ngày nay không còn « sợ » Công An cộng sản nữa.
Giải pháp tốt là: hãy biết đối thoại, hãy biết lắng tai nghe, mặt nhìn mặt, hãy biết chào đón những lời chỉ trích, đúng thì phải biết nhận và sửa sai, sai hãy chứng minh, nhưng hãy biết nói chuyện với nụ cười, hãy tôn kính người dân. Dân chủ là đối thoại với dân, dân chủ là đối thoại với đối lập ; dân chủ tham dự là đón nhận tiếng nói của người dân, của đối lập, và chấp nhận đối lập ; chấp nhận chỉ trích là chấp nhận dân chủ…
Và quan trọng hơn.
Hãy biết cám ơn những nhà đấu tranh dân chủ Việt Nam ngày nay đã biết lựa chọn đấu tranh ôn hòa để sửa sai cái quản lý kém của nhà cầm quyền hiện tại, vì những nhà đấu tranh dân chủ Việt Nam nầy đã biết quan tâm đến sự sanh tồn của đất nước và dân tộc.
Hãy biết cám ơn những nhà đấu tranh dân chủ Việt Nam ngày nay đã biết tạo ra những xã hội công dân để đối thoại, để tạo đối tác chánh trị, để tham dự vào chánh trị, để làm phận sự công dân, lo cho việc chung, tiến tới một nền dân chủ tham dự, pháp trị và hiến định.
Hãy lắng nghe tiếng nói của công dân.
Hãy trả quyền công dân lại cho công dân!
(còn tiếp)

Hồi Nhơn Sơn, tháng năm đầy hy vọng cho nước Pháp.

Phan Văn Song
(26 tháng 05.2017)

Gương sáng dân chủ: Khi dân Pháp DÁM phá lệ (bài tiếp theo)

Một mẫu Quản trị mới, một hướng Chánh trị mới:

Đối thoại công tư,

Phan Văn Song

Suốt cả hai tuần nay, tuy đã có Tổng thống, cả xứ Pháp vẫn ở trong cuộc sốt tranh cãi chánh trị. Đúng vậy, tất cả các đảng phái thủ cựu nay tuy đã tiêu tùng, nhưng cái nhìn đảng phái vẫn còn là mẫu suy nghĩ, không đảng nào chịu tự kiểm, tự vấn cả...vẫn những luận điệu cũ rích, chỉ trích suông… Không một ai biết rằng với một thời cuộc mới với bao biến chuyển mới, cần một một cái nhìn mới. Với một Chánh phủ Édouard Philippe, tuy hữu phái, nhưng Tổng thống Macron lại là phi hữu, phi tả, hay cả hữu cả tả, với cái hướng trung dung, tập họp hòa đồng, làm việc cả với các chánh trị gia lẫn các nhơn sự các Xã hội Dân sự đã từng hoạt động sát với thực tế, có một cái nhìn thực tiễn …Và trong lúc mà dân Pháp, dân Liên Âu hay cả dân Mỹ vẫn còn đang lay hoay trong cái không khí đấu tranh chánh trị nội bộ. Ở Pháp, thì chỉ lo chống cái nhìn đột phá của tân Tổng thống, hay sử dụng nhóm cực hữu Le Pen làm con ngáo ộp răn đe! Ở Mỹ, thì lo dòm ngó ông Trump và gia đình ông Trump. Và cả Mỹ lẫn Pháp, cả hai phe tả phái Dân chủ hay Xã hội, đều thua … nhưng chẳng chịu thua!
Trong khi đó, bên Tàu, tên trùm ma-phi-a đỏ, Xi Jinping đang dùng mọi mánh để bành trướng, chiếm đất, dành dân! Nào «Nhứt Đái, Nhứt Lộ», nào giựt giây Chú Ủn Bắc Hàn phóng hỏa tiển hù Nhựt, hù Nam Hàn… Và tình hình thế giới vẫn tiếp tục tiến hành theo vận hành thế giới. Phe tử tế đàng hoàng vẫn phải tiếp tục họp để tìm những giải pháp thích hợp để điều hành một thế giới tử tế: nào họp Liên Âu, NATO, nào họp G7, rồi sẽ họp G20… và thế giới du côn vẫn tiếp tục du côn: Daesh Hồi giáo quá khích đánh bom tự sát ở Manchester Anh Quốc; quá khích Hồi giáo bắn vào xe của giáo dân Thiên Chúa Giáo Copte Ai cập ;và Chú Ủn Bắc Hàn tiếp tục thử hỏa tiển; và Chủ xì Xi Jinping tiếp tục cho Tàu bành trướng củng cố, quân sự hóa các đảo nhơn tạo; và Poutine; và Erdogan… Và cuối cùng… nói chuyện người, lại nghĩ đến ta… và
Việt Nam ta ? Trong nước: những ai tranh đấu, ai đòi hỏi thì cứ tiếp tục tranh đấu đòi hỏi; can trường đối mặt với côn an dùi cui hành hung người dân lương thiện. Còn những ai thờ ơ, thì vẫn thờ ơ, vẫn ngày ngày thản nhiên chấp nhận xe cộ nghẻn đường, khói bụi mù mịt. Thản nhiên ăn nhậu… và thản nhiên, tối tối nhộn nhịp, vẫn thản nhiên, vẫn ăn vẫn nhậu, vẫn ca vẫn hát... Thờ ơ vô cảm? Hay bó tay, nhẫn nhục? Và Hải ngoại chúng ta… la ó biểu tình, có đấy, nhưng chỉ cuối tuần… Xin cám ơn người Việt tỵ nạn Cộng sản chúng ta đã 42 năm giữ lửa, giữ tình! Nhưng chớ quá mong Mỹ ủng hộ, mong Pháp ủng hộ dân chủ hóa Việt Nam… Và nếu… Nếu dược thành công! Nếu ngày mai, nếu có một ngày… «có công mài sắt có ngày nên kim», dân Việt trong nước, người Việt Hải ngoại góp sức, thành công đánh đổ Đảng Cộng Sản, lấy lại quyền tự chủ…! Cũng đến lúc chúng ta đồng nghĩ đến quản trị một Việt Nam mới… một cơ chế chánh trị mới…
Ngày mai ấy không xa lắm đâu, rồi nó sẽ đến! «Bất chợt». «Bất chợt» như mọi hiện tượng của xã hội loài người, tất cả chỉ do sự gặp gỡ giữa cái bản chất "bất định" của thế giới và cái «ngẫu nhiên» của sự tiến bộ của vũ trụ và xã hội con người như nhà vật lý thiên văn học Hubert Reeves đã tả rõ cho chúng ta hiểu. Và chúng ta, vì tương lai một Việt Nam mới, phải…
1. Thử đi tìm một mẫu quản trị mới:
Ngày mai, nếu Việt Nam ta dân chủ hóa? Chắc phải đi tìm một mẫu quản trị, một mô hình cơ chế khả dĩ hữu hiệu. Quản trị Dân chủ là trong MỌI Quản trị phải có ĐẠI DIỆN dân, có tiếng nói của người dân. Vì đến ngày hôm nay, trong tất cả những cuộc đấu tranh, ta chưa thấy rõ một đòi hỏi chủ dân chủ nào cả ? Chỉ có phản kháng, chỉ có đòi quyền sống, quyền được nói nguyện vọng, quyền được ăn sạch, uống lành, đòi bồi thường… và sau đó ? Ai là người trách nhiệm những cơ sở công nghiệp đang làm ô uế sinh thái đất nước ta ? Bồi thường cái lỗi, chưa đủ! Chương trình nào gìn giữ, bảo quản, hệ thống sinh thái tương lai ? Ai bảo đảm ? Chủ nhà máy ? Nhà cầm quyền ? Nếu là Nhà đương quyền, Đảng Cộng Sản Việt Nam ? Không tin được, vì Đảng Cộng sản đương quyền đã bán cả giang sơn gấm vóc cho Hán Tàu, dù tài phiệt tư bản Đài Loan hay ma-phi-a Tàu Cộng. Nào Formosa đầu độc Biển Đông, nào hãng giấy Lee & Man trên sông Hậu giết nguồn nước ngọt, hủy cá đồng bằng… Nào Nhân Cơ Bauxite, Dung Án… Bao nhiêu cơ sở Công nghiệp của Tàu Cộng bao nhiêu đồn điền thuộc địa Hán Tàu…Chưa kể hằng ngày hằng vạn dân Tàu xâm nhập các cửa khẩu, các thương cảng Việt Nam… mượn cớ du lịch, nhưng thật sự xâm chiếm, thuộc địa hóa âm thầm, Hán hóa nhẹ nhàng… Mốc 2020, Việt Nam sẽ là tỉnh lỵ Tàu đang đến dần! Nha Trang nay nói tiếng Tàu, Hội An nay nói tiếng Tàu… Xí Xô Xí Xào, khạc nhổ, đái bậy, vứt rác phóng uế… bừa bãi, tùm lum!
Mong Tuổi trẻ, mong giới Trí thức, mong lòng người Việt toàn nước, thức tỉnh, mắc cở, nhìn thảm trạng hôm nay để mơ một ngày mai… Dẹp Tàu, diệt Việt Cộng!
2. Với những tổ chức tương trợ
Xã hội chánh trị” đã ngự trị gần một thế kỷ, “Xã hội doanh thương” (la société marchande) và “Xã hội cộng đồng” (la société communautaire) hoàn toàn không có tiếng nói. Đặc biệt tại những quốc gia do độc tài toàn trị cai quản, như Việt Nam. Nhà Nước độc tài đã đè bẹp tất cả những cá nhơn thương nghiệp, hay những “cơ chế trung gian” (les corps intermédiaires). Ngày nay dưới sức bộc phát của kinh tế thị trường, các xã hội doanh thương phục hồi rất nhanh, nhưng trong tình trạng hỗn loạn, vì thiếu một khung pháp lý.
Các công ty quốc doanh được tư hữu hóa khá nhanh và dễ dàng, sự cạnh tranh bắt đầu thực hiện bởi sự thúc đẩy của hoàn cầu hóa. Nhưng con người và tâm trạng “cộng đồng”đến chậm hơn.
Bởi lẽ, thời xưa dưới chế độ độc tài toàn trị, quan niệm “tập thể” bị thúc đẩy đến cao độ, nhưng quan niệm ấy chỉ là bề mặt thôi, thật sự lúc bấy giờ, là thời gian của cá thể cao độ, mạnh ai nấy lo, “tôi lo cho tôi và gia đình tôi trước”. Chụp giựt, mạnh ai nấy lo chụp giựt là tâm trạng công dân dưới thời “tập thể” lãnh đạo. Ngày nay, những dấu vết chánh trị ấy vẫn còn, mặc dầu xã hội doanh thương đã hoạt động bình thường. Làm sao có được cái yên tâm để lo cho người khác và lo việc chung?!
Một chương trình công dân giáo dục phải được nghĩ đến. Những công dân có nhiệt tình, có tinh thần cộng đồng, hãy gánh vác việc tổ chức lại những cơ cấu xã hội và những cơ chế tương trợ cộng đồng. Thoạt tiên là gia đình, ngày nay, tánh cách gia đình đã bị phá vỡ, cộng đồng gia đình là môi trường tạo sự tương trợ và hòa hợp, không nói đến gia đình là phủ nhận nền tảng của xã hội.
Trong khi chờ đợi một quan niệm mới để tổ chức lại gia đình, chúng ta phải cố gắng đào tạo những đức tánh căn bản để phát triển “những tập tục đời sống hội đoàn”, “những sáng kiến tương trợ” và “những hy sanh cá nhơn”.
Phát huy những đức tánh ấy là thực hiện được những đóng góp của công dân đối với nền dân chủ. Do đó, thể hiện những “đức tánh dân chủ” của những người công dân mới.
3. Với những sáng tạo, với một xã hội có trách nhiệm và đạo đức
Không phải chỉ tạo ra những hội đoàn, những xã hội dân sự là chúng ta có dân chủ tham dự. Phải có những “con người thật sự dân chủ”.
Thật sự dân chủ là phải có tinh thần trách nhiệm. Việc đầu tiên là dấn thân, và khi dấn thân ta phải có tinh thần trách nhiệm. Chú ý đến người khác, quan tâm đến tha nhơn, biết lắng nghe ý kiến của kẻ khác trong tinh thần tương kính, tương trọng và đạo đức trách nhiệm. Vạn sự khởi đầu nan, thoạt tiên bao giờ cũng khó, nhưng nếu biết cố gằng sẽ thành tập tục. Và khi đã đi vào tập quán, những người thờ ơ sẽ được cuốn hút đi vào dân chủ cùng với mọi người.
Trách nhiệm và Đạo đức phải được trau dồi từ thuở nhỏ. Dạy con từ thuở còn thơ. Con trẻ được trau dồi tinh thần trách nhiệm, đạo đức công dân, lòng vị tha, tương kính, sẽ là những công dân tốt. Hãy tổ chức ngay vào tuổi thơ những hội đoàn học sanh, biết làm nghĩa vụ công dân, biết quan tâm đến láng giềng, quan tâm đến tình bằng hữu, tinh thần hội đoàn, biết cá nhơn sống và hoạt động trong môi trường của mình, đi thăm người già, đi giúp đỡ người khiếm tật. Ngày nay, ở các quốc gia tiên tiến, và ngay cả ở Việt Nam, những Nhà thờ, những Hội thánh tôn giáo, những nhà Chùa, thường tổ chức những “Hội đoàn thanh thiếu niên” hướng dẫn các con trẻ tín hữu vừa học Giáo lý vừa làm việc thiện. Chúng tôi muốn nói, chúng ta không nên để việc ấy cho các Hội Thánh tổ chức.
Vì đấy không phải là việc thiện mà là “việc chung”, “việc của cộng đồng”. Tổ chức các “Hội đoàn thanh thiếu niên” là bổn phận giáo dục của nhà trường.
Phải đưa vào giáo dục những quan niệm: “xứng đáng”, “trách nhiệm”, “việc chung ”, “tự trọng”, “ tương kính”. “Con người và môi trường” phải biết sanh hoạt với những “Con người và môi trường”. Sống chung, sống cùng, chia xẻ một khung xã hội phải cần những đức tánh và đạo đức ấy. Sống chung là nhìn nhau, chào nhau và tôn trọng lẫn nhau.
Để Kết luận:
Theo thiển ý, hãy tổ chức ngay những bài học công dân giáo dục. Tu Thân, Trị Quốc.
Tu thân, nói rõ vai trò của con người và ảnh hưởng của môi trường qua một nền giáo dục, trau giồi Đạo đức công dân.
Trị Quốc, bắt đầu bằng những suy nghĩ đóng góp vào cộng đồng xã hội của mình, đầu tiên là đối với gia đình mình: một người con tốt, hiểu rõ bổn phận đối với cha mẹ; cha mẹ cũng thế, thi hành đúng bổn phận đối với con, giảng dạy cho con mình biết thế nào là cộng đồng, là môi trường xã hội, văn hóa và kinh tế...
Hãy tổ chức những hội đoàn thiện nguyện ngay trong thời niên thiếu của những con trẻ, những hội đoàn thiện nguyện tại các khu phố của mình. Hãy chứng minh rằng những đường giây thiện nguyện này sẵn sàng làm việc, thay thế những cơ quan xã hội cộng đồng do chánh phủ thành lập. (Việt Nam đã có sẵn những tổ chức Nhà Thờ, Chùa, phục vụ cho cộng đồng tín hữu hay Phật Tử. Đó là truyền thống cộng đồng của dân tộc Việt Nam, vốn có tự ngàn xưa)
Nếu chúng ta biết sử dụng “Xã hội dân sự”, thoạt tiên là những “Cơ cấu tổ chức tương trợ”: cho người khiếm tật, cho trẻ con bị tàn tật, cho các nạn nhơn bão lụt, giúp đỡ và giáo dục trẻ con bụi đời... Các xã hội dân sự có thể đi vào những chương trình to lớn hơn, như giúp đỡ Khoa học thực nghiệm nghiên cứu các bệnh nan trị: ung thư, Alzheimer, Parkinson, sốt rét… hoặc về Văn hóa, như chống nạn mù chữ, dạy nghề cho người nghèo...
Các “Xã hội dân sự ” hay “Cộng đồng” cũng còn vai trò thành lập những “Xã hội Công dân” hay những “Hội đoàn công dân” (les clubs citoyens) nghiên cứu những luật lệ hiện hành để bổ túc ngành hành pháp về luật bảo hiểm; về luật thừa kế; về luật hôn phối để bảo vệ người phụ nữ và con trẻ lúc ly hôn được hài hòa với sự phát triển và thay đổi của xã hội. Về mặt bảo vệ công nhơn, công đoàn phải có vai trò của công đoàn, là bảo vệ quyền lợi của công nhơn đối với chủ nhơn, Nhà Nước chỉ có vai trò trung gian mà thôi. Mỗi luật lao động phải được thương thuyết với các đại diện công đoàn, công đoàn phải có từng ngành, vì mỗi ngành có những đặc biệt và dị biệt đối với ngành nghề ấy. Mỗi mỗi hoạt động xã hội phải có những “Xã hội dân sự”, “Hội đoàn” để bảo vệ. Ý niệm Đạo đức chánh trị và xã hội phải được nêu cao.
Cũng với ý niệm Đạo đức chánh trị và xã hội, những “Xã hội dân sự Chánh trị” sẽ là những hoạt động xã hội có tánh cách chánh trị được khuyến khích. Những xã hội chánh trị sẽ giúp các nhà cầm quyền đi đến sự quản lý tốt (la bonne gouvernance). Những xã hội chánh trị có thể là những hội đoàn công dân (associations citoyennes), những nhóm nghiên cứu và suy nghĩ (think tanks) hay là những Đảng phái.
Quan niệm Đảng phái “làm” chánh trị để “cướp chánh quyền” là một quan niêm sai lầm. Vai trò đầu tiên của Đảng chánh trị là “tham dự chánh trị”, tham dự chánh trị một quốc gia là “đồng quản lý” (co - gouverner). Tham dự ở ngay hạ từng cơ sở, ở quận, ở xã, ở làng với quan niệm “kiểm soát và đề nghị thay thế” (checks and balances). Đồng quản lý, là dòm ngó, thúc đẩy, đòi hỏi, chỉ trích, bàn tính, đề nghị và thay đổi cách điều hành ngay từ hạ từng cơ sở của xã hội. Đó là sử dụng quyền công dân, sử dụng quyền dân chủ. Trách nhiệm nhà cầm quyền, là điều hành tốt cơ sở từ dưới lên trên, tức từ xã, quận, tỉnh, quốc gia. Bên cạnh cơ quan hành chánh, bên cạnh cơ quan dân cử phải có những “Xã hội công dân” để làm nhiệm vụ kiểm soát, thúc đẩy, đề nghị… Dân chủ tham dự là như thế. Phải phá vỡ bức tường mà “các nhà chánh trị chuyên nghiệp” đã tạo thành một “thị trường chánh trị”.
Riêng Việt Nam ngày nay, đã đi và sẽ đi vào các tổ chức quốc tế và hệ thống thương mại quốc tế, dầu Nhà cầm quyền Cộng sản có muốn hay không muốn, dân chủ cũng sẽ đến với Việt Nam. Nhà cầm quyền Việt Nam không thể mãi mãi coi dân chủ là một món hàng cấm ở Việt Nam. Nhơn dân Việt Nam đang như trăm hoa đua nở, rộ lên những bộc phát, những nhu cầu dân chủ, những đòi hỏi công bằng pháp lý, những nhu cầu phát biểu, ngôn luận, ý kiến… đang dấy lên, điển hình qua những hội đoàn, đoàn thể, đảng phái...Tất cả những ấp ủ thầm kín đè nén đang bừng dậy. Nhà cầm quyền Cộng sản không thể mãi mãi bịt mồm 90 triệu đồng bào được.
Kiểm soát sự Dân chủ đang thức dậy bằng Công an trị, như nhà cẩm quyền cộng sản đang làm ở Việt Nam không phải là một giải pháp. Bắt và đàn áp người đấu tranh đòi dân chủ, bắt và đàn áp người xem mạng internet, bắt và đàn áp những vị luật sư đang hành nghề, vì những vị Luật sư nầy đang lập hồ sơ kiện cáo cho những người đi kiện Nhà Nước, là «phản nhân quyền», «phản dân chủ».
Quyền được bào chữa là một quyền tối thiểu của con người. Anh có quyền buộc tội, tôi có quyền bào chữa. Anh phải chứng minh tôi có tội, tôi sẽ chứng minh tôi vô tôi. Đó là Dân chủ. Nhà cầm quyền phải tạo phương tiện để buộc tội và bào chữa tội: đó là Tòa Án, đó là thẩm phán, nhưng đó cũng là luật sư, mỗi phần hành một vai trò. Trạng sư, thẩm phán, quan tòa. Tòa Án xử Đại hình thì có Nhơn dân làm quan tòa, đó là bồi thẩm đoàn, các vị bồi thẩm là những công dân được lựa chọn để làm nhiệm vụ xét xữ những vụ án có tánh cách quan trọng, đại hình.
Hồi Nhơn Sơn, Tháng Năm 2017 đầy hứa hẹn
Phan Văn Song
(02 tháng 06.2017)

Đăng ngày 04 tháng 06.2017