Triển vọng hòa bình ở Syrie

Nhữ Đình Hùng

Ngày 22.02 một thông-cáo chung giữa Hoa-kỳ và Nga đã được phổ-biến theo đó một cuộc ngừng bắn sẽ có hiệu-lực vào ngày 27.02 lúc nửa đêm, giờ của Damas. Điều kiện của hưu chiến áp-dụng cho tất cả mọi thành phần tranh-chấp, ngoại trừ các nhóm khủng-bố Daesh, Front al-Nosra và những tổ-chức cực-đoan khác đã được HĐBA LHQ coi là nhóm khủng-bố.
Đặc-sứ của LHQ, Staffan de Mistura, sẽ tường-trình cho HĐBA những nỗ-lực nhằm thực-hiện ngừng bắn ở Syrie và làm lại những thương thuyết về hoà-bình.Tuy nhiên, việc ngưng bắn này sẽ không áp-dụng đối với các lực lượng khủng-bố djihadistes như Nhà Nước Hồi-Giáo (EI hay Daesh) và Front al-Nosra (nhánh của al-Qaïda ở Syrie); những lực-lượng này kiểm-soát một phần lãnh-thổ đáng kể của Syrie và hiện là đích nhắm của lực-lượng chánh-quyền Damas với các cuộc không-kích của Nga và đồng thời cũng là đích nhắm của các cuộc oanh-tạc của liên-quân quốc-tế đặt dưới sự lãnh-đạo của Hoa-Kỳ.

Cuộc chiến ở Syrie đã kéo dài từ năm năm qua, khởi đi với sự nổi dậy của một phần dân chúng Syrie trong khuôn khổ của cái gọi là 'mùa xuân ả-rập', và tình-hình trở nên tồi tệ với sự bành-trướng của các lực-lượng khủng-bố mà chánh-yếu là EI và Front al-Nosra.Nhiều làng mạc, đô-thị đã bị tàn phá trở thành những đống gạch vụn, nhiều địa điểm lịch-sử, di-tích của nền văn-minh xưa ở Syrie đã bị quân khủng-bố Ei (hay Daesh) phá-hoại, số thương vong dân-sự ước-tính lên đến trên 260.000 người và một số người tị-nạn chiến-cuộc lên đến nhiều triệu người, ước đoán khoảng gần nửa dân-số của Syrie! Các lực-lượng nổi dậy có sự hỗ-trợ của Hoa-Kỳ, Arabie Saoudite và Thổ-nhĩ-kỳ trong khi lực lượng chánh-quyền Damas có sự hỗ-trợ của Iran và gần đây là sự tham-dự của Nga với sự hỗ-trợ không-quân, sự hiện-diện của Nga đã giúp cho lực lượng Damas mở rộng vùng kiểm soát, chận đứng và đẩy lùi các cuộc lấn-công của EI và Front al-Nosra. Trước đây, các lực-lượng nổi dậy không thuộc lực-lượng khủng-bố, ASL hay quân-đội Syrie tự-do, luôn luôn bác bỏ việc ngưng chiến hoặc lập chánh-quyền hoà hợp dân-tộc, nhưng nay, trước việc chánh-quyền Damas đã trở nên mạnh hơn, họ đã chấp-nhận thoả-hiệp giữa Nga và Mỹ dù nói rằng họ cam kết hưu-chiến tạm thời trong hai tuần lễ để xem xét thiện-chí của chánh-quyền Damas. Trong một thông-cáo của lực-lượng nổi dậy được đài truyền-hình Al-Arabiya loan đi, lực-lượng này tuyên bố 'một cuộc ngưng bắn tạm thời hai tuần lễ cho cơ hội kiểm chứng tính nghiêm-chỉnh của việc cam kết của phe bên kia'

Trên thực tế, lực lượng ASL không đáng kể và phải chống cự cả chánh quyền Damas lẫn quân khủng-bố EI.!
Việc thực-hiện ngưng bắn không phải dễ dàng dù Mỹ và Nga đã thoả-thuận với nhau. Ngoại trưởng Mỹ Kerry vào ngày thứ tư 24.02 cho biết Nga và Mỹ sẽ gặp nhau để bàn việc lập một nhóm nhằm trong coi việc tôn-trọng ngưng bắn. Cùng lúc, giữa tổng-thống Poutine và tổng-thống Obama đã có trao đổi bằng điện-thoại, và ông Poutine cũng có trao đổi bằng điện-thoại với vua Salmane của Arabie Saoudite và với tổng-thống Iran Hassan Rohani. Theo điện Kremlin, vua Salmane đã ca ngợi thoả-hiệp còn tổng thống Iran cho biết ủng-hộ thoả-hiệp. Trên diện địa, quân-đội Nga tại Syrie đã có những thảo-luận ngưng bắn với quân nổi dậy tại Hama,Homs, Lattaquié, Damas và Deraa nhưng không nói rõ là với những lực-lượng nào!

Chánh-quyền Damas cũng chấp-nhận thoả-hiệp ngưng bắn nhưng cho biết 'tiếp tục các chiến-dịch quân-sự nhắm vào các lực lượng khủng bố trong số có Daesh và Front al-Nosra và những nhóm có liên-hệ đến những lực-lượng này. Chính vì thế mà các nhóm nổi dậy e ngại Damas sẽ tấn-công họ trong những vùng họ có phối-hợp với Front al-Nosra như ở Idleb hay Alep. Phụ-tá tổng-trưởng ngoại-giao Syrie, Fayçal al-Mikdad cho biết 'sau những thảo-luận nghiêm chỉnh với nước bạn Nga, Damas đã chấp-nhận việc ngưng bắn tiếp theo thoả-hiệp giữa Nga và Mỹ.
Thổ-nhĩ-kỳ cũng đưa ra những dè dặt về tính cách khả thi của thoả-hiệp.

Không lực Nga ở Syrie/hình trên Sputnik.fr / © Sputnik. Dmitry Vinogradov

Trong ngày thứ tư 24.02, lần đầu tiên LHQ đã có thể thả các viện-trợ nhân-đạo tại Deir Ezzor thuộc đông Syrie, nơi có 200.000 dân bị quân EI vây hãm. Theo một viên chức trách-nhiệm của chương trình cứu trợ này, việc gởi 21.000 tấn phẩm vật này hoàn toàn thành công.

Ngoài việc lo thực hiện việc ngưng bắn ở Syrie, ngoại-trưởng Mỹ John Kerry trong ngày thứ ba 23.02 cũng nói đến một 'kế-hoạch B' trong trường-hợp việc hưu chiến thất bại. Trong ngày thứ tư 24.02, tổng thống Obama cho biết "chúng tôi rất thận-trọng để không tạo ra các mong đợi quá mạnh...Tình-hình trên diện địa khó khăn nhưng chúng tôi đã ghi nhận một sự tiến-bộ khiêm tốn trong tuần lễ vừa qua liên-hệ tới việc viện-trợ nhân đạo gởi đến dân-chúng bị đe dọa".

Theo một thông-cáo của bộ quốc-phòng Nga, Mỹ đã chuyển cho Nga danh-sách 69 nhóm nằm trong khối đối-lập Syrie sẵn sàng chấp-thuận các điều-kiện ngưng bắn có hiệu-lực kể từ ngày 27.02 vào lúc 00giờ00. Các nhóm này, qua trung-gian của Hội-đồng tối-cao liên minh quốc-gia Syrie các lực lượng cách-mạng của đối-lập (Comité suprême de la coalition syrienne nationale des forces révolutionnaires de l'oppostion), đã xác-nhận với Hoa-kỳ việc thoả thuận về các điều kiện ngưng bắn ở Syrie. (Các phe tham chiến phải xác-nhận với Nga hoặc Hoa-kỳ chậm nhất vào ngày 26.02 vào 12 giờ việc họ tôn-trọng thoả-hiệp giữa Nga và Mỹ về việc ngưng bắn để không bị coi là mục tiêu tấn-công của Nga và Syrie hay của các lực lượng liên-minh quốc-tế. Trong khi đó, các lực lượng Daesh, Front al-Nosra và các nhóm bị HĐBALHQ coi là khủng bố vẫn tiếp tục là mục-tiêu để tấn-công!)
Vẫn theo nguồn tin Nga, việc ngưng bắn nói chung được tôn-trọng, chỉ có 9 vụ vi-phạm. Không-quân Nga đã ngưng không mở cuộc tấn-công trong ngày thứ bảy27.02.2015. Theo lời tướng Sergueï Kouralenko của Nga "một cách tổng-quát, việc ngưng bắn ở Syrie đang được thực-hiện".

Trong khi đó, thượng hội đồng thương-thuyết, qui tụ các nhóm nổi dậy chánh ở Syrie, qua một văn-thư do tổng-điều-hợp-viên Riad Hijab gởi đến tổng-thư ký LHQ Ban Ki-moon cho biết đã có 24 vụ vi-phạm làm thiệt-mạng 29 người. Các phe bị cáo buộc vi-phạm hưu-chiến là Nga, Iran và các lực-lượng nước ngoài. Phát-ngôn-viên của tổ-chức này đã tuyên bố tại Ryad, thủ đô của Arabie Saoudite, "nói chung, khá hơn trước nhiều".
Trong khi đó, theo Viện quan-sát nhân-quyền Syrie (OSDH, đặt căn cứ ở Londres), các phi-cơ không rõ căn-cước đã oanh-tạc ở tỉnh Alep và ở tỉnh Hama.

Người dân Syrie đi phố trong dịp hưu chiến/ hình trên Sputnik.fr

Về phiá Mỹ, một viên chức hữu-trách cao-cấp ẩn danh cho biết "đây là một thoả-hiệp thực-hiện một cách khó khăn và chúng tôi biết có nhiều trở ngại... nhưng đó thực sự là lợi-ích của chúng tôi và là lợi-ích của nhân dân Syrie".
Các nỗ lực viện-trợ nhân-đạo dành cho Syrie đang được thực-hiện. LHQ dự-trù trong 5 ngày sắp tới sẽ cung cấp viện-trợ nhân-đạo cho khoảng 154.000 người sống trong những nơi bị vây hãm ở Syrie. Ngoài ra, LHQ còn chờ đợi các phe lâm chiến ở Syrie 'bật đèn xanh' để có thể trợ giúp cho khoảng một triệu bảy trăm ngàn người ở trong những vùng khó đến; Yacoub el-Hillo, phối trí viên về các vấn-đề nhân-đạo của LHQ đòi hỏi việc không có điều kiện cho các di tản y tế, việc đi lại tự do, thường xuyên và không điều kiện ở những vùng khó đến hay bị vây hãm ở Syrie để giúp đỡ khoảng bốn triệu sáu trăm ngàn người ở những nơi này!
Điều đáng ghi nhận là Do-thái cũng ca ngợi việc ngưng bắn ở Syrie nhưng bày tỏ sự lo lắng là Iran có thể dùng Syrie làm bàn đạp để tấn-công Do-thái. Thủ tướng Binyamin Netanyahou nói Do Thái chào đón nỗ lực để đạt tới ngưng bắn vững vàng ở Syrie nhưng mọi thoả-hiệp với Syrie phải gồm một điều khoản chấm dứt việc gây hấn của Iran chống lại Do-thái từ Syrie. Do-thái không chấp-nhận việc tạo ra một chiến-tuyến mới về khủng bố khởi đi từ cao-nguyên Golan, đây là những đưòng đỏ của chúng tôi và nó sẽ tiếp tục như thế. Có những tin tức nói là Nga và Mỹ đã bảo đảm điều này với Do-thái.
Trong ngày thứ bảy, chủ nhật, dân chúng ở Damas cũng như ở nhiều nơi khác ở Syrie đã đi dạo phố,mua sắm, sống trong một không-gian tương đối yên tĩnh, thanh bình. Mong rằng việc ngưng bắn này sẽ được các phe tôn-trọng và có thể đem đến triển-vọng hoà bình cho vùng đất đã bị chiến-tranh từ suốt năm năm qua!

***
Trong khi tình-hình Syrie có một vài dấu hiệu khích-lệ, giới truyền-thông tây-phương cũng cho thấy một vài thay đổi nhận-định về chế-độ Damas. Trước đây, chế-độ Damas bị cáo buộc việc dùng võ-khí hoá-học và việc tàn-sát dân-chúng, nhưng nay cũng đã có những tin tức cáo-buộc cả Daesh việc dùng võ-khí hoá-học ở Syrie, Irak và cả ở những nơi khác và cả việc tàn sát dân-chúng. Và trong một bài đăng trên Boston Globe, Stephen Kinzer, cựu ký-giả của New York Times đã cáo buộc giới truyền thông Mỹ loan những tin tức phù hợp với mong muốn của chánh-quyền Mỹ, các nguồn tin của họ xuất phát từ Washington và các trung tâm nghiên-cứu chiến lược. "Hoa-Kỳ có thể ban bố cái chết của một nước. Và nó có hể làm điều này với sự hỗ-trợ đồng-thuận của quần-chúng, bởi vì phần lớn người Mỹ- và trong số họ, những ký giả- hài lòng với câu chuyện đựợc giới chánh-quyền đặt lên mâm đưa đến họ. Ở Syrie, "luận-điệu chánh-thức" nói: "phải chống lại Bachar al-Assad, Nga và Iran. Chúng ta phải đoàn-kết với ngững người bạn người Thổ, Saoudites, Kurdes để tiến đến hoà-bình. Tất cả những điều này đã xa rời thực tế một cách không thể tưởng nổi. Và rất có thể điều này ngược lại đã có hậu quả kéo dài chiến tranh và kết án rất nhiều người Syrie phải chiụ sự thống khổ và cái chết".
Ở tại Pháp, dư luận cũng đã thay đổi từ khoảng một năm nay. Có những nhóm dân biểu, nghị-sĩ sang Syrie và các báo đã có những cuộc phỏng vấn Bachar al-Assad. Gần đây nhất,trong một chương-trình truyền-hình trên đài A2, chương-trình 'un oeil sur la planète' vào ngày 18.02.2015 đã đưa ra một cái nhìn khác và coi các quân nổi dậy 'ôn-hoà' cũng không khác gì quân khủng-bố!

"Syrie: le grand aveuglement" de France 2
"Syrie, le grand aveuglement" là phóng-sự thứ 52 của chương-trình 'un oeil sur la planète' của đài truyền-hình France 2, với sự tham dự của nữ phóng viên Samah Soula, đã đưa ra một cái nhìn khác về những biến cố ở Syrie, so với 'truyền-thông dòng chính' cho tới nay vẫn kết án tổng-thống Bachar al-Assad là độc tài, là người có bàn tay vấy máu nhân dân Syrie... Sự thay đổi cách nhìn này đồng lúc với việc ông Laurent Fabius rời chức ngoại-trưởng Pháp - ông này chủ-trương ông Bachar al-Assad phải ra đi - có lẽ cho thấy có thay đổi trong chánh-sách Pháp về vấn-đề Syrie. Điều này cũng có thể diễn-dịch như sự bị động của chánh-sách ngoại-giao Pháp trước các thoả-thuận tay đôi giữa Nga và Mỹ. Thực sự thì Nga không còn vị thế mạnh như Liên-sô trước đây và Mỹ đã trở thành siêu cường duy nhất trên thế-giới, một thế giới đơn-cực! Vậy mà, thoả thuận Mỹ và Nga về hưu chiến ở Syrie đem lại cảm giác như Nga đang trở lại vị-thế của Liên-sô trong thời kỳ chiến tranh lạnh trước đây, vào thời kỳ mà thế giới bị coi là lưỡng cực!

Syrie đã chịu một thảm cảnh trong 5 năm chiến-tranh kể từ khi 'muà xuân ả-rập' lan vào nước này! Khoảng hai trăm sáu chục ngàn người bị chết, 8 triệu người dời chỗ trong nước, bốn triệu người tị-nạn ở nước ngoài. Những tường thuật của truyền-thông dòng chính nói đến các lực lượng nổi dậy chống al-Assad đã kiểm soát phần lớn lãnh thổ. Điều này không sai. Nhưng hãy nhìn kỹ hơn. Chánh quyền Damas kiểm soát khoảng trên 25% lãnh thổ, người Kurdes kiểm soát trên dưới 15%. Người Kurdes được coi là thân với chánh-quyền Damas vì chánh-quyền này từ trước vẫn dành cho họ sự tự trị, tổng quát phe thân chánh quyền Syrie và chánh-quyền Damas kiểm soát khoảng trên 40% diện tích. Phe nổi dậy chống al-Assad chiếm khoảng 20% nhưng phe này gồm 89 nhóm nhỏ, có những lợi ích và ý-thức-hệ khác nhau. Phần còn lại đặt dưới sự kiểm soát của Daesh và Front al-Nosra, khoảng 40% diện-tích lãnh thổ. Nhưng điều quan-trọng hơn cả là 80% dân-chúng sống trong vùng đặt dưới sự kiểm soát của chánh-quyền Damas theo như nhận xét của Samah Soula. Do các tiếp xúc tại chỗ với các nhóm quân nổi dậy, người ta có thể nhận ra những quân này có ý thức hệ rất gần với Nhà Nước Hồi Giáo hay Daesh!

Cờ của Daech, hình chụp lại trên màn ảnh.

Vẫn trong chương-trình 'Un oeil sur la planète, một ký giả đã có thể đến gần cái gọi là 'đối lập ôn-hoà' ở Alep nhắm tìm hiểu những người nổi dậy. Lý do của họ để loại trừ Bachar al-Assad khá rõ ràng: ông này ngăn cản họ lập một 'califat', tuy rằng họ chối việc thuộc về nhà nước hồi giáo, nhưng cờ của Daesh được treo ở mọi nơi! Phóng sự này cũng cho thấy những hình ảnh 'lạnh tóc gáý: các ký giả đã có thể gặp một chiến-đấu-quân 'ôn-hoà' thực hiện một đai chất nổ trong xưởng của anh ta, người này cho biết sẵn sàng giết các kẻ ngoại đạo và tự cho nổ trong một toà nhà có quân bắn sẻ ngăn cản bước tiến của các djihadistes!

© Photo. Dutch Media Một kháng chiến quân ôn hoà với đai chất nổ

Phóng sự của France 2 đã bị một số cơ quan truyền-thông ở Pháp chỉ-trích, coi là đã lập lại đúng từng chữ những gì được truyền thông chánh-thức của Syrie kể lại, bị coi là thân với chế-độ Syrie.
Sau năm năm chiến tranh, kể từ cuộc nổi dậy của một số dân Syrie vào tháng ba năm 2011, tình hình Syrie đã được tường thuật qua hai cách. Cách thứ nhứt là nói đến người dân nước Syrie với khát vọng hoà-bình, tự-do và công-lý, với nhân-quyền và việc ra khỏi ách độc-tài của al Assad.
Cách tường-thuật thứ hai đề cập đến các tranh chấp đang diễn ra nhưng coi đó là do những lợi ích và những trận thế địa chánh-trị giữa những cường-quốc trong vùng và trên thế-giới.
Các trình bày nào đi sát với sự thực?

Nhữ Đình Hùng/29.02.2016

Nguồn:
http://actu.orange.fr/monde/moscou-et-washington-accentuent-la-pression-pour-une-treve-en-syrie-afp_CNT000000kl2KS.html
http://www.iris-france.org/71855-syrie-la-multiplication-des-initiatives-diplomatiques-se-heurte-a-la-realite-des-rapports-de-force/
http://fr.sputniknews.com/international/20160220/1021965172/syrie-grand-aveuglement-oeil-planete-documentaire.html#ixzz41ABUeOWH
http://www.mondialisation.ca/stephen-kinzer-ex-journaliste-du-new-york-times-les-medias-us-mentent-sur-la-syrie/5510563
http://www.lexpress.fr/actualite/syrie-quand-france-2-se-fait-le-porte-voix-de-damas_1766051.html
http://fr.sputniknews.com/international/20160225/1022056088/syrie-opposition-treve-reaction.html#ixzz41A8bhUm8
http://fr.sputniknews.com/international/20160228/1022829992/opposition-syrienne-cessez-le-feu.html#ixzz41XVZRiqV

Đăng ngày 29 tháng 02.2016