Syrie: liệu sẽ có một giải pháp ?

Nhữ Đình Hùng

* Pháp và vấn-đề Syrie

Ngày 30-06-2015 vừa qua, các dân-biểu cuả ủy-ban quốc-phòng/Quốc-Hội Pháp đã được tổng-trưởng quốc-phòng  Jean-Yves Le Drian thuyết-trình về các chiến-dịch đang diễn ra ở các nơi ngoài lãnh-thổ Pháp. Bản tường-trình cho thấy có rất ít tiến-triển, ngoại trừ việc Thổ-nhĩ-kỳ từ đây tham-chiến dưới sự điều động của liên-quân (Mỹ và một số nước Âu Châu thuộc khối OTAN) để chống lại Nhà Nước Hồi-Giáo (EI hay Daesh). Tuy nhiên, thái độ của Thổ-nhĩ-kỳ không rõ rệt, phần lớn các cuộc không kích nhắm vào các dân-binh Kurde thuộc lực-lượng PKK trong vùng bắc Irak hơn là nhắm vào EI. Điều dễ hiểu vì Thổ coi dân-quân của PKK là 'quân phiến-loạn'!.

Theo tường-trình của tổng-trưởng Le Drian, quân EI đã chịu nhiều tổn-thất nghiêm trọng kể từ khi có chiến-dịch không-kích, lúc đầu ở Irak và giờ sang cả Syrie, số quân của EI bị loại khỏi vòng chiến ước-lượng là mười ngàn người, tuy thế, lực-lượng của EI vẫn đáng kể nhờ có những 'chí- nguyện-quân' từ các nước ngoài đến, quân số của EI ( Daesh hay Nhà Nước Hồi Giáo) ước lượng lên đến từ 30.000 đến 40.000 trong số có khoảng 15.000 là người ngoại-quốc! Theo Le Drian, 'đạo quân khủng-bố' này được đặt dưới quyền điều khiển của một 'tướng tư lệnh' người tchétchène, Omar al-Chichani. Viên chỉ huy này từng phục-vụ trong quân-đội tchétchène trước khi đi theo EI vào khoảng năm 2010. Lực-lượng của EI còn có cả những quân lính đào ngũ của Irak, gồm những người sunnite bất mãn với chánh-quyền Irak hiện tại của al-Maliki và những binh lính thuộc chế độ Saddam Hussein trước đây. Trang-bị của EI khá quan-trọng nhờ các võ-khí tịch-thu được của binh lính Irak trước đây.

Tình-hình chánh-trị ở Irak khá phức-tạp vì chánh-quyền nằm trong tay người chiite trong khi đa số dân Irak thuộc sunnite, đa số các quốc-gia ả-rập trong vùng theo sunnite. Lực-lượng liên-hiệp quân-sự tây-phương  đang có những nỗ-lực, hay đúng hơn là áp lực với chánh-quyền Irak, để hội-nhập những người sunnite vào lực-lượng an-ninh Irak (FSI = forces de sécurité irakiennes) nhưng chánh-quyền Irak gốc chiite coi đây là một âm-mưu nhằm lật đổ họ. Irak cũng như Syrie, có sự hậu thuẫn của Iran (cùng là người chiite). Về phiá bắc Irak, tình hình tạm ổn định nhờ việc người Kurde đã lấy lại được một vùng lãnh-thổ rộng khoảng 200 cây số vuông, tuy nhiên, khó có thể nói là Daesh đã bị hoàn toàn đẩy lui khỏi vùng bắc Irak. Mặt khác, biên-giới Irak và Syrie hầu như bị bỏ ngõ cho việc di-chuyển của quân Daesh. 

Tình hình Irak gắn bó với tình hình Syrie, chỉ khi nào việc kiểm soát chặt chẽ biên-giới giữa hai nước được lập lại mới có thể nghĩ đến việc đẩy lùi và tận diệt quân Daesh. Hiện lưc lượng quân-đội Syrie tự do (ASL được coi là lực lượng nổi dậy ôn hoà) không đủ mạnh để chống Front al Nosra, nói chi đến việc chống Daesh, lực-lượng có khả năng chống Daesh là lực lượng của chế độ Damas của Bachar al Assad nhưng liên-hiệp quân-sự tây-phương nhất là Pháp đòi phải loại bỏ al Assad ( tổng thống Pháp Holland nói đến việc phải 'neutraliser" al Assad, thuật-ngữ  'neutraliser' có thể hiểu như việc loại-trừ ra khỏi mọi hoạt động chánh-trị và hiểu rộng ra, có nghĩa là triệt hạ! Tình-hình ở Syrie hiện nay hỗn loạn, có rất nhiều nhóm nổi dậy nói là để chống chánh-quyền al-Assad nhưng trên thực tế, các nhóm này cũng chống lẫn nhau, khó có thể phân biệt là họ chiến đấu cho ai hoặc chống ai, không một nhóm nào có đủ sức mạnh quân sự để thắng các nhóm khác nhưng cũng không thể chối cãi là lực lượng của Daesh và lực lượng của chế độ Damas là hai lực lượng chánh đối chọi nhau! Nhóm được tây phương tin tưởng nhất hiện nay là nhóm người Kurde (YPG, dân binh kurde ở Syrie), họ đã được Pháp cung cấp võ-khí và khó có thể nói điều này được Thổ nhìn với cặp mắt thiện-cảm.

Trong khi Mỹ có một thái độ không rõ ràng về vai trò của al-Assad, Pháp có một chủ-trương rõ rệt về việc này; đối với Paris, al-Assad không nằm trong giải pháp cho Syrie. Tổng-trưởng quốc-phòng Pháp 'nhắc rằng Bachar al Assad không chống lại nhóm này (ám chỉ Nhà Nước Hồi Giáo), điều này không thể không đặt nên vấn-đề' và 'chính al-Assad đã thả các tù nhân đã tạo ra Daesh'. Nhưng ông này không đả động gì đến người lãnh-đạo Daesh là một quân khủng-bố từng bị giam giữ ở Guatanamo và đã được chánh-quyền Mỹ phóng-thích! Dẫu sao, ông Le Drian cũng đã hé lộ một tin tức về đề nghị của Nga theo đó chánh-quyền chuyển-tiếp Syrie chống lại quân Daesh ở phiá tây trong khi lực-lượng liên-hợp tây phương chống quân Daesh ở phiá đông. Nhưng, lập trường của Pháp về chánh quyền chuyển tiếp cũng không rõ ràng vì theo như một quyết-nghị cũa HĐBA LHQ chánh-quyền chuyển tiếp này là một chánh quyền chuyển-tiếp qui-nhập, mà Pháp thì cứ khăng khăng loại-trừ al- Assad. 'Giải pháp chánh-trị là không có ông ta, không phải là không có các thành-phần alouite, kể cả chánh-quyền hiện nay' theo như Le Drian!

Về việc này, tổng-thống Pháp còn mơ hồ hơn. Sau khi tuyên bố cần phải 'trung-hoà' (neutraliser) ông al Assad, ông Holland  lại tuyên-bố "vai trò của ông al-Assad sẽ được đặt ra vào lúc này hay lúc khác", điều có nghĩa là vấn-đề ông al-Assad không nhứt thiết phải đặt ra trong lúc này!

Hai tháng rưỡi sau khi ông Le Drian thuyết-trình trước ủy ban quốc-phòng của quốc-hội Pháp, đến lượt thủ-tướng Manuel Valls trần thuyết trước quốc hội trong một cuộc tranh luận không biểu-quyết vào ngày 15.09.2015. Đề tài thuyết-trình  chính là việc thực-hiện các phi-vụ thám thính ở Syrie và việc xử-dụng không-lực trên lãnh-thổ Syrie. ông Valls cho biết không-lực Pháp đã thực-hiện các chuyến bay ngang qua không-phận Syrie kể từ ngày 08.09.2015, đây là những phi-vụ thám thính do Pháp quyết-định ở những khu-vực do Pháp chọn...Pháp sẽ lựa chọn một mình các mục-tiêu để sẽ tấn-công và nhấn mạnh các cuộc tấn-công có thể xảy ra sẽ không giúp củng cố chế-độ của ông Bachar al-Assad...Vẫn theo ông Valls, việc chống lại các nhóm khủng-bố và chống lại Daesh sẽ là một cuộc chiến dài, cần phải nhận-diện và định-vị rõ Daesh để có thể tấn-công trên lãnh-thổ Syrie và như thế hành xử quyền phòng-vệ chánh-đáng của chúng ta, bằng cách áp dụng Hiến Chương của LHQ. Căn cứ trên phát-biểu của thủ-tướng Manuel Valls, người ta có thể nghĩ Pháp sẽ không có những cuộc không tập trong những ngày sắp tới.

Ý-kiến chỉ dùng không-quân để thám thính và tấn-công không được phiá các dân biểu đối-lập chia xẻ. Christian Jacob,  trưởng khối Cộng-Hoà (danh xưng mới của UMP trước đây) coi việc  can-thiệp chỉ bằng không-lực, không có lực lượng dưới đất, không có ủy-nhiệm quốc-tế, không có việc vận-dụng các thế-lực lớn trong vùng không thể mang lại các lợi-ích chiến-lược lâu dài. Ông này coi là cần phải thoả-hiệp với Nga để có thể can-thiệp ở Syrie với một quyết-nghị của Hội-đồng bảo-an LHQ.

Cũng trong cuộc điều-trần trước quốc-hội Pháp ngày 15.09, ông Le Drian, tổng-trưởng quốc-phòng Pháp đã nói đến một sự 'tiến -triển rất quan-trọng' của Nhà Nước Hồi-Giáo tại Syrie.